Doelgroepen ouderen

Binnen de leidraad Oud en Gelukkig en onderzoekstraject 'Ouderen in het Vizier' onderscheiden we vijf doelgroepen:

• Ouderen met ernstige meervoudige beperkingen
• Ouderen met ernstige lichamelijke beperkingen
• Ouderen met moeilijk verstaanbaar gedrag
• Ouderen met psychogeriatrische problematiek
• Vitale ouderen

Ouderen met ernstige meervoudige beperkingen

Sommige mensen met verstandelijke beperkingen hebben zoveel bijkomende lichamelijke beperkingen die zij altijd ondersteuning van anderen nodig hebben. In Nederland zijn er ongeveer 10.000 volwassenen met EMB.

Karakteristieken
Personen met ernstige meervoudige beperkingen hebben:

• (zeer) ernstige verstandelijke beperkingen (ontwikkelingsleeftijd tot ongeveer 2 jaar)
• ernstige motorische beperkingen
• (vaak) ernstige zintuiglijke beperkingen, met beschadigde prikkelverwerking

Deze beperkingen en stoornissen kunnen variëren in ernst en optreden in verschillende combinaties. Deze verscheidenheid is typerend voor personen met EMB (Bron: Dansen met olifanten, pdf, zie Downloads onderaan deze pagina).

Leeftijd
Mensen met EMB worden gezien als ouderen wanneer zij 40 jaar of ouder zijn.

Ondersteuning
In de ondersteuning van ouderen met EMB staat centraal:

• Respecteren van hun leven en eigenheid
• Belevingsgerichte ondersteuning
• Lichamelijk welbevinden
• Contact en communicatie
• Stimulering

Ouderen met ernstige lichamelijke beperkingen

Bekend is dat mensen met verstandelijke beperkingen meer lichamelijke aandoeningen hebben dan mensen zonder verstandelijke beperkingen. Ouderen met verstandelijke beperkingen krijgen op relatief jonge leeftijd ook nog ouderdomsaandoeningen. Zij zijn daardoor extra kwetsbaar.

Karakteristieken
De lichamelijke beperkingen kunnen veel en divers zijn. Denk bijvoorbeeld aan motorische problemen, aandoeningen aan hart, vaten, maag en darmen, het verlies van spiermassa, botontkalking en zintuiglijke beperkingen. Het gaat er ook om hoeveel beperkingen mensen ervaren door deze aandoeningen. Voor deze doelgroep bestaat dan ook geen exacte definitie.

Leeftijd
Het is afhankelijk van het niveau van de verstandelijke beperkingen en de aan- of afwezigheid van Downsyndroom vanaf welke leeftijd bij deze doelgroep wordt gesproken over ouderen.

Ondersteuning
In de ondersteuning van ouderen met ernstige lichamelijke beperkingen staat centraal:

• Respecteren van hun leven en eigenheid
• Aandacht voor lichamelijke beperkingen (invoelen, voorkomen van verergering, verlichten van pijn, inzetten hulpmiddelen)
• Levensvragen en eindigheid.

Ouderen met moeilijk verstaanbaar gedrag

Moeilijk verstaanbaar gedrag komt in de VG-sector veel voor. De laatste decennia wordt sterk benadrukt dat moeilijk verstaanbaar gedrag vooral vragen om hulp zijn, omdat andere manieren om ongenoegen aan te duiden niet worden begrepen.

Karakteristieken
Personen met moeilijk verstaanbaar gedrag worden via het Consensusprotocol Ernstig Probleemgedrag (CEP) als volgt omschreven:

• het gedrag van de persoon houdt een ernstig gevaar in en/of
• het gedrag van de persoon vormt een ernstige bedreiging en/of
• het gedrag van de persoon leidt tot een ernstige stagnatie van de ontwikkeling (niet ten gevolge van verstandelijke beperkingen) en/of
• het gedrag van de persoon heeft (indirect) een ernstige aantasting van de kwaliteit van het bestaan van de persoon tot gevolg en/of
• het gedrag van de persoon is anderszins onhoudbaar voor de persoon zelf en/of andere personen en/of zaken of voorwerpen in de omgeving.

De CEP geeft vervolgens een aantal niveaus van moeilijk verstaanbaar gedrag aan.

Leeftijd
Het is afhankelijk is van het niveau van de verstandelijke beperkingen en de aan- of afwezigheid van Downsyndroom vanaf welke leeftijd bij deze doelgroep gesproken wordt van ouderen.

Ondersteuning
In de ondersteuning van ouderen met moeilijk verstaanbaar gedrag staat centraal:

• Respecteren van hun leven en eigenheid
• Verminderen van moeilijk verstaanbaar gedrag of de gevolgen ervan door aandacht voor de oorzaken

Ouderen met psychogeriatrische problematieken

Bij mensen met een verstandelijke handicap komt dementie vaker voor dan bij normaal begaafde mensen. De onderliggende oorzaak van de verstandelijke handicap brengt in sommige gevallen een verhoogde kans op dementie met zich mee. Voorbeelden daarvan zijn mensen met Downsyndroom, Sanfilipposyndroom en mensen die vaak epileptische insulten hebben. Behalve bij Downsyndroom en Sanfilipposyndroom is nog maar heel weinig bekend over dementie bij bepaalde syndromen.

Karakteristieken
Mensen met psychogeriatrische problemen ervaren problemen die worden veroorzaakt door beperkingen van de geestelijke vermogens op hogere leeftijd. Meestal gaat het om dementie. Karakteristieken van dementie zijn onder andere:

• vergeetachtigheid
• moeite met oriëntatie
• geen plannen meer kunnen maken
• onrust en dwalen
• emotioneel labiel zijn
• handelingen niet meer kunnen uitvoeren
• niet meer weten wat te doen met bekende voorwerpen
• bekende mensen niet meer herkennen
• moeite hebben met het begrijpen en gebruiken van taal
• verstoring van het dag-nachtritme
• verandering van karakter.

Leeftijd
Het is afhankelijk is van het niveau van de verstandelijke beperkingen en de aan- of afwezigheid van Downsyndroom vanaf welke leeftijd bij deze doelgroep gesproken wordt van ouderen.

Ondersteuning
In de ondersteuning van ouderen met psychogeriatrische problemen staat centraal:

• Respecteren van hun leven en eigenheid
• Aandacht voor belevingsgerichte ondersteuning
• Stimuleren van de zintuigen

Vitale ouderen

Een bekend gezegde is ‘ouderdom komt met gebreken’. Dat klopt ook. Maar sommige ouderen blijven tot op hoge leeftijd vitaal en hebben weinig tot geen last van ouderdomsaandoeningen.

Karakteristieken
Vitale ouderen hebben weinig tot geen lichamelijke of psychische beperkingen. Ook hun sociale en spirituele welbevinden ervaren zij als goed.

Leeftijd
Het is afhankelijk van het niveau van de verstandelijke beperkingen en de aan- of afwezigheid van Downsyndroom vanaf welke leeftijd gesproken wordt van ouderen.

Ondersteuning
In de ondersteuning van vitale ouderen staat zelfbepaling centraal. Wanneer zij ondersteuning nodig hebben is dat leidend.