Onderzoek naar ervaringsleren: wat werkt?

Gepubliceerd op: 18-11-2021

Bij ervaringsleren kruip je via verschillende werkvormen in de huid van mensen met een beperking. Je ervaart hoe het is om een beperking te hebben, of hoe het is om zorg te ontvangen. Het idee is dat professionals dankzij die ervaring betere zorg verlenen. Maar werkt dat ook zo? Ook al staat het onderzoek naar ervaringsleren nog in de kinderschoenen, uit vier studies kunnen we alvast wat conclusies trekken.

Snappen wat de uitdagingen zijn…

Sommige vormen van ervaringsleren gaan over je inleven in iemands beperking. Hoe is het bijvoorbeeld om een cerebrale visuele stoornis (CVI) te hebben? Iemand met deze aandoening kan alles wel zien, maar zijn hersenen kunnen de beelden niet begrijpen. De wereld lijkt dan een onsamenhangende brij. De CVI Experience bootst dit na met verwarrende plaatjes en daardoor lastig uit te voeren opdrachten. En met de LVB Xperience van Humanitas DMH ervaar je hoe het is om een licht verstandelijke beperking (LVB) te hebben. Deze tool zet je op het verkeerde been, stuurt je van het kastje naar de muur, geeft je onbegrijpelijke opdrachten en laat je de kracht voelen van sociale druk.

…en ernaar handelen

Maar hoe helpt zo’n ervaring naasten en professionals om beter om te gaan met cliënten? Bij de LVB Xperience (foto) blijkt dat professionals die meemaken dat ze iets niet zelf kunnen en zelf de onrust, schaamte en onduidelijkheid ervaren, zich meer bewust worden van hun (on)bekwaamheid in het contact met mensen met een LVB. En deelnemers aan de CVI Experience snappen beter waarom een effen tafelkleed en een opgeruimde tafel prettig zijn voor mensen met CVI. Of waarom het fijn is als er veel ruimte is tussen voorwerpen. Een onderzoeker die het effect van de tool toetste, verklaart: ‘CVI Experience zorgt ervoor dat mensen met CVI beter begrepen worden en zo betere begeleiding kunnen krijgen.’ Lees meer over dit onderzoek van het Expertisecentrum CVI van Bartiméus.

Aan het denken zetten

Bij andere vormen van ervaringsleren ervaar je hoe het is om zorg te ontvangen. Niet alleen in de gehandicapten-, maar ook in de ouderensector werkt dit bijvoorbeeld goed. Hoe is het om door een ander gewassen te worden? Of om niet zelf te bepalen wanneer je eet? Dat ervaren professionals in het speciaal daarvoor ingerichte Zorgethisch Lab in Zwolle, of in hun eigen organisatie tijdens de ParticipatieKliniek. Het maakt je bewust van zaken waarover je niet eerder nadacht. Bijvoorbeeld hoe vervelend het is om steeds te horen dat je ‘straks’ geholpen wordt. Of hoe onprettig het contact met medecliënten kan zijn. Uitspraken van deelnemers aan het Zorgethisch Lab zijn: ‘Ik kon me vooraf niet echt indenken hoe dat voelt’, en: ‘Dit is iets waar ik toch meer op zal letten in de toekomst.’ En ook de ParticipatieKliniek zette deelnemers aan het denken. Maar liefst 94 procent van hen pakt de zorg tegenwoordig iets anders aan.

Begin van een gesprek

Zoals gezegd is er nog niet veel onderzoek gedaan naar ervaringsleren. Toch worden er al een paar dingen duidelijk. Zo zien we dat als je met elkaar leert en ervaringen uitwisselt, je er beter van leert. Want als een collega een ‘experience’ al anders ervaart, dan geldt dat waarschijnlijk ook voor een cliënt. Op die manier nodigt ervaringsleren niet alleen uit tot je voorstellen hoe het voor de ander is, maar ook tot het gesprek: ‘Hoe is dit voor jou? Hoe kan ik jou beter helpen?’ Door in de huid van de cliënt te kruipen, ervaren professionals ook hoe belangrijk persoonlijke aandacht en communicatie is. Veel belangrijker dan ‘de zaak goed regelen’. Ze komen zo meer tot de kern van hun vak.

Allemaal meedoen

Omdat ervaringsleren echt tot de verbeelding spreekt, raken veel mensen enthousiast. Dit helpt medewerkers om actief verbeteringen door te voeren, het liefst met elkaar als team. Natuurlijk is het belangrijk dat teams daar genoeg ruimte voor krijgen. Een belangrijke factor voor succes is dan ook dat managers en bestuurders ook meedoen aan het ervaringsleren. De ParticipatieKliniek merkte dat het een behoorlijke uitdaging kan zijn bestuurders te laten meedoen, maar dat het erg veel verschil kan maken. Als een bestuurder een nacht lang wakker is gehouden door een lawaaierige machine, schaft hij bijvoorbeeld sneller geruisloze apparaten aan voor zijn cliënten.

Wat weten we nu uit onderzoek?

Ervaringsleren draagt bij aan begrip voor de cliënt.
Dankzij de ervaring komt het gesprek met de cliënt makkelijker tot stand.
Professionals komen door ervaringsleren dichter bij de kern van hun vak.
Ervaringsleren inspireert tot verbeteringen in de zorg.
Samen leren en ervaringen uitwisselen draagt bij aan het succes van ervaringsleren.
Het biedt veel meerwaarde als leidinggevenden en bestuurders ook meedoen.

Lees ook dit: Je ziet me niet, ik (lv)ben er wel.