Online kennissessie Zozijn met somnoloog Annelies Smits

Gepubliceerd op: 31-05-2021

Zo’n 83 collega’s waren dinsdag 16 maart getuige van de online sessie met somnoloog Annelies Smits, een mooie opkomst. Een onderwerp dat duidelijk ‘leeft’ binnen Zozijn. Met het project ‘Slaap lekker’ is Zozijn deelnemer van de Innovatie-impuls binnen het thema Lekker Slapen. De centrale vraag binnen het thema is hoe de slaap van cliënten verbeterd kan worden met inzet van zorgtechnologie. Maar hoe werkt slaap nu precies, wat is het belang ervan? En hoe is dit bij mensen met een verstandelijke beperking?

Zozijn heeft vier pilotlocaties waarbij stapsgewijs, met een klein aantal cliënten per locatie, gekeken wordt naar wie er slaapproblemen hebben en bij wie slaapmetingen worden gedaan. Ook wordt daarbij altijd een formulier ingevuld met meer achtergrondinformatie. Want de context van waar de problematiek vandaan komt, moet goed in kaart worden gebracht. Techniek is natuurlijk zeker niet altijd de oplossing om iemand beter te laten slapen. Soms gaat het om een oplossing als zorgen voor meer verduistering in een kamer die te licht is. Zo simpel kan het antwoord soms ook zijn.

Een onderdeel van het project ‘Slaap lekker’ is om de kennis over slaap binnen de organisatie te vergroten. Exclusief voor medewerkers van Zozijn vond daarom deze online kennissessie plaats.

Annelies Smits, AVG arts en slaapgeneeskundige, gaf tijdens de inspirerende sessie goede handvatten om cliënten verder te helpen op het gebied van slaap, waarbij veel ruimte was voor het stellen van vragen.

Zoals cliënten overdag een begeleidingsbehoefte hebben, zo hebben ze dat in de nacht ook. De enorme hoeveelheid waardevolle informatie die Annelies hiervoor als basis gaf, kan niet even in een verslag worden weergegeven. Toch een aantal punten uitgelicht van wat zoal langskwam.

Langer zonder voedsel dan zonder slaap

30% van ons leven brengen we slapend door. Iedereen doet het en iedereen heeft er ervaring mee. Als slapen niet zo belangrijk was, zou de natuur er niet zoveel plaats voor hebben ingeruimd. Het is zelfs aangetoond dat je langer zonder voedsel kan, dan zonder slaap. Bij mensen met een verstandelijke beperking heeft 60% te maken met slaapproblemen. Bij kinderen met een verstandelijke beperking is dit 80% en bij mensen met een ernstige meervoudige beperking zelfs 100%. Het behoeft dan ook geen verdere uitleg dat aandacht voor slaap, zeker in de zorg, belangrijk is!

Slaapfases

Iedere fase in je slaap heeft een functie. Fases wisselen elkaar af in de nacht. De eerste helft van de nacht is voor de meer diepe slaap en de tweede helft voor de remslaap. De diepe slaap is waar het lichaam van uitrust. De remslaap is waar het hoofd van uitrust. De lichte slaap is om de overgangen te maken. De slaapfases variëren afhankelijk van leeftijd, evenals het aantal uren slaap dat je nodig hebt om je goed uitgerust te voelen.

Kenmerken van slaap

Slaap kent een adaptief vermogen, het past zich aan zijn omgeving aan. Je zou dit kunnen vergelijken met een kameleon die zich qua kleur afstemt op de kleuren om hem heen. Je biologische systeem past zich aan de omgeving aan, daar heeft het even tijd voor nodig. Maar zo zorgt het uiteindelijk voor een basisritme van wat nacht en dag is. Dit is ook het systeem dat je voelt wanneer we de klok verzetten van winter- naar zomertijd. Je basisritme voel je in je lijf, als je zoveel geslapen hebt als je behoefte is, zit je mooi in je ritme en voel je je goed. Het is goed om gehoor te geven aan je ritme en daar niet te veel tegenin te gaan. Veel cliënten slapen eigenlijk te lang en zijn dan ook nog moe overdag en vallen regelmatig tussendoor in slaap. Hun basisritme is dan niet meer in balans. Ze zouden dan overdag actiever moeten zijn om weer de juiste behoefte aan slaap te krijgen ’s nachts.

Verder kent slaap een evenwichtssysteem, dit zou je kunnen vergelijken met een wipwap, die kijkt per keer hoe het er mee staat. De behoefte aan slaap die je overdag hebt opgebouwd, bepaalt de slaap van de nacht die er na komt. Die behoefte wordt bepaald door aan de ene kant wakker te zijn en aan de andere kant actief te zijn. Hoe langer je wakker bent geweest, hoe meer slaap je nodig hebt voor de dag die er na komt. Je kan niet meer slapen dan je aan behoefte hebt opgebouwd.

De hersenen zijn het orkest, slaap is de symfonie

Slapen is een hersenfunctie en dus bij mensen met een verstandelijke beperking minder ontwikkeld. Er is hier geen sprake van een professioneel orkest, maar van een amateurorkest met een dirigent met één been en een gebroken stokje. Dat kan overigens nog steeds goed klinken, maar lastiger. In onderstaand filmpje legt Annelies hier meer over uit.

Licht als belangrijke aanduiding

Licht heb je nodig, licht hoort bij de dag, donker bij de nacht. Het is belangrijk om blootstelling aan licht voor cliënten goed in te richten, het zijn signalen voor het lichaam voor de tijd om te gaan slapen en de tijd om wakker en actief te zijn. Net als dat geluid, beweging en prikkels bij de dag horen en rust bij de nacht. Het lichaam heeft dergelijke aanduidingen nodig om te voelen of het dag of nacht is, zodat het zich daarop kan afstemmen.

Vergelijkbaar plaatje als zorg overdag

Als je kijkt naar de nachtzorg voor mensen met een verstandelijke beperking, zie je eigenlijk een vergelijkbaar plaatje als hoe wij overdag onze zorg inrichten. Je kijkt naar wat er kan, je kijkt wat iemand kan, je kijkt wat in de omgeving kan, je kijkt hoe die dingen met elkaar samenwerken en al die verschillende sporen neem je mee. Net zoals je overdag ondersteuning biedt, zo geldt dat ook voor de nacht. Er zijn nog te weinig ondersteuningsplannen die iets zeggen over die 24-uurs zorg. Eigenlijk gaat het heel vaak over de dag, soms over interventies in de nacht, maar niet over ondersteuning in de breedte ervan. Het zou goed zijn om dag- en nachtondersteuning meer en beter op elkaar af te stemmen, zodat je slaapproblemen ’s nachts beter kan begrijpen en ook (deels) kan verhelpen door overdag actiever te zijn.

Deze online sessie heeft er in ieder geval zeker aan bijgedragen dat zorgorganisaties hier de komende jaren naar toe gaan, ten behoeve van ‘Lekker slapen’ voor alle cliënten!