Voorbeelden van netwerkgericht werken

Netwerkgericht werken kun je op allerlei manieren doen. De keuze aan instrumenten en methoden is groot. Welke gebruik je en waarom? In Aan de slag met sociale netwerken vind je de 44 meest bekende methoden verzameld. Naar aanleiding daarvan vertellen drie professionals over hun aanpak. Over geluk, relaties en elkaar helpen. ‘We werken aan onze eigen overbodigheid.’

Netwerkgericht Community Support

Community Support - netwerkgericht werken. Eén van de methoden die genoemd wordt in de publicatie is Community Support. Community Support werd al ontwikkeld toen netwerkgericht werken en informele zorg nog helemaal niet hip waren. Nelly Heijs, directeur, vertelt: ‘We begeleiden mensen met langdurige problemen bij hun participatie in de samenleving. Daarbij ligt de nadruk op solidariteit vanuit eigen kring. Naast professionele begeleiding organiseren we ondersteuning vanuit het eigen netwerk.’

Een belangrijk uitgangspunt is dat de hulpverleners van Community Support niets buiten de klant om doen, vertelt Heijs. Ook dat was nieuw in 2001. ‘Vroeger was het gebruikelijk dat er 8 instanties rond een tafel zaten wanneer een leerling spijbelde, maar de leerling of de ouders zelf waren er niet bij. En ik haal er, behalve de ouders, ook nog een tante bij. Want zelf ga ik weer weg, terwijl die tante blijft. Zij kan de ouders bijstaan of ontlasten bij de opvoeding.’

Cliënt is meer dan een dossier

Community Support gaat ervan uit dat cliënten meer zijn dan hun dossier. Heijs: ‘We zien jonge kinderen die rugzakken vol meeslepen. Toen ik zelf nog werkte als hulpverlener, las ik veel dossiers gewoon niet. Ik wilde de persoon tegenover me onbevooroordeeld kunnen zien, zonder al die labels. Ik vroeg een nieuwe cliënt alleen: Waar wil je naartoe? Wat is je doel?’ In het team van Nelly Heijs zitten maatschappelijk werkers, sociaal pedagogisch hulpverleners en orthopedagogen. 'We werken steeds aan onze eigen overbodigheid. Dat betekent dat we bij alles als eerste vragen: is er iemand uit je netwerk die je kan helpen? Het gaat op korte termijn misschien sneller als je als hulpverlener dat formulier even invult, maar misschien is er een oom of buurvrouw die het kan doen. Op de langere termijn ben je er namelijk niet meer om het te doen.’

Er is bijna altijd een netwerk en informele zorg

Lukt dat ook? Heijs: ‘Veel mensen zeggen in eerste instantie: ik heb niemand. Maar we zien bijna altijd dat er een netwerk is en dat die mensen ook wat willen betekenen. Ook vragen we vaak: wat kun je terugdoen? Het is makkelijker om iets te vragen als je ook iets te bieden hebt.’ Community Support ondersteunt mensen bij het verbeteren van de kwaliteit van hun leven: erbij horen, nuttig zijn, talenten ontwikkelen, iets betekenen en er toe doen. Daarvoor heeft iedere cliënt een steungroep die regelmatig bij elkaar komt. Daar zitten familie, vrienden en buren in, maar misschien ook vrijwilligers en professionals. ‘Het zit in kleine successen: “De buren groeten weer.” Of: “Ik krijg weer een kaartje op mijn verjaardag.”’

Geluksgericht werken

SIZ - netwerkgericht werkenEen andere benadering in Aan de slag met sociale netwerken is het geluksgericht werken. Johan Faber is mantelzorgconsulent bij Stichting Informele Zorg (SIZ) Twente in Hengelo en grondlegger van deze mantelzorgondersteuning. Wat is dat precies? Faber: ‘We richten ons op zwaarbelaste mantelzorgers. Als we voor het eerst met hen in gesprek gaan, vragen we: wat heeft u nodig om gelukkig te zijn? We gebruiken de MantelScan maar hebben daar vragen aan toegevoegd over geluk. Daarbij benaderen we de mantelzorger als individu, los van de cliënt. We noemen dat geluksgericht werken. We bespreken dan wie er nog meer betrokken kan worden bij de mantelzorg. En ook wie de mantelzorger kan ondersteunen in de vorm van respijtzorg.’

Mantelzorg verandert je leven

Faber merkt dat mantelzorgers het lastig vinden om hulp te vragen. ‘Voor sommige mensen is het überhaupt lastig een ander te benaderen voor hulp. Maar nu moeten mensen toch veel zelf oplossen en zullen ze dus ook bij hun familie of vrienden aan moeten kloppen.’ Geluksgerichte mantelzorgondersteuning gaat ervan uit dat mensen die intensief zorgen, niet alléén maar zorgen. Faber: ‘Met mantelzorg verandert je leven vaak plotseling drastisch. Maar het stopt niet en je mag ook voor jezelf leven.’

Het gaat volgens Faber over de psychologie van de levenskunst. ‘Er komen misschien veel zaken op je pad, maar hoe kun je tegelijkertijd gelukkig zijn? Wij kunnen de mensen van wie je houdt niet beter maken, maar we kunnen wel kijken hoe we dit voor jou lichter kunnen maken zodat je gelukkig blijft.’

Geluksroute

Hij vervolgt: ’Die 5 gesprekken, gericht op geluk, zijn geen wondermiddel. Maar meestal blijkt de situatie toch minder uitzichtloos dan ze dachten.’ Tijdens de 5 gesprekken maakt Faber een plan voor een geluksroute: daarin staat wat de mantelzorger gaat ondernemen om zijn of haar passie te volgen. Faber: ‘Vaak kunnen ze dat met de mensen om hen heen uitvoeren. Het kan een hobby zijn, of regelmatig iets met vriendinnen ondernemen.’

Familiezorg

Familiezorg - netwerkgericht werkenOok de methode van Familiezorg staat in Aan de slag met sociale netwerken. Klaartje van Montfort is directeur van het Expertisecentrum Familiezorg in Tilburg. Zij legt uit: ‘Familiezorg is een relationele benadering van intensieve, langdurige zorg. We betrekken iedereen in het systeem van de informele zorg, ook de hulpverlening. We willen alle partijen om tafel, en uiteindelijk zorgen voor de juiste coördinatie.’ Aandacht voor het netwerk dient vanzelfsprekend te zijn, meent Van Montfort. ‘Als iemand binnen een familie ziek wordt, dan is die hele familie een beetje ziek. Daarom is het belangrijk om dat als systeem aan te pakken.’ Vanuit de methodiek van Familiezorg gaat een hulpverlener met iedereen tegelijk in gesprek. Van Montfort: ‘In dat gesprek kan iedereen alle emoties laten horen. Wij voeren voorzichtig en rustig een gesprek waarbij iedereen zich veilig voelt.’

Vak overdragen aan de mantelzorger

Het Expertisecentrum Familiezorg leidt professionals op in deze systeembenadering. Van Montfort: ‘We begeleiden mensen zo dat ze de zorg niet overnemen. De meeste mensen willen het graag zelf doen, en daarbij geholpen en gerespecteerd worden. Professionals denken echter vaak, wij hebben ervoor gestudeerd, en dat is natuurlijk ook zo. Maar als ze iets van hun vak kunnen overdragen aan mantelzorgers, profiteren ze daar zelf ook van, omdat het daardoor beter gaat met de cliënten.’

In Aan de slag met sociale netwerken zijn methoden en benaderingen verzameld rond 8 actuele thema’s:

Netwerk in kaart brengen: 6 manieren om eenvoudig te beginnen
Netwerk in kaart brengen én versterken: een stap verder voor wie meer wil
Informele zorg: betrekken en ondersteunen van mantelzorgers
Eenzaamheid: het netwerk versterken en uitbreiden, met speciale aandacht voor ouderen
Wijkgericht: stimuleren van sociale netwerken in wijk, buurt of straat
Eigen kracht: wat mensen zelf kunnen doen om hun netwerk te versterken
Samenredzaamheid: wat mensen samen met hun netwerk kunnen doen
Sociale media en websites: online activiteiten om aan het netwerk te werken