Blog: dilemma’s rond het rijbewijs
Hoe ga je er als professional mee om als iemand graag wil leren autorijden, maar dit vanwege een verstandelijke beperking ter discussie staat? Een tijdje terug vroegen we jou te reageren op dit dilemma door een poll in te vullen. De antwoordopties varieerden van onverantwoord en onveilig tot oplossingsmogelijkheden en iemand zelf laten ervaren wat wel en niet kan. In deze blog gaat Johanneke van der Bijl in op de uitkomsten van de poll.
(On)mogelijk verkeersveilig?!
Wat mij opvalt is dat een deel van de reacties ingaat op de gevolgen. Door zijn verstandelijke beperking en epilepsie is Luuk, de jongen uit de casus, niet verkeersveilig. Rijlessen zijn daarom voor hem een onhaalbare kaart, lijkt de gedachte te zijn. Uit de reacties blijkt ook dat de weg naar dit besluit genuanceerder is. Voor je tot een oordeel komt dat rijlessen niet zijn weggelegd voor iemand en hem of haar daarmee confronteert is het heel belangrijk om de situatie samen te onderzoeken. In de reacties worden hiervoor verschillende bronnen aangereikt. Zo kun je informatie inwinnen bij het CBR of een rijschool voor mensen met een beperking en de neuroloog of Arts Verstandelijk gehandicapten betrekken.
‘Een zo normaal mogelijk leven’
Daarnaast valt mij in de reacties op dat deze nog een andere belangrijk thema belichten, namelijk: Hoe is het eigenlijk als anderen je kunnen in twijfel trekken? Als jongere met een verstandelijke beperking heb je eigen dromen, wensen en toekomstplannen. Het dilemma van het rijbewijs omvat meer dan de vraag wat nu wel of niet veilig en verantwoord is. Het raakt ook aan de vraag: wie ben ik en wat kan ik? Onlangs zag ik een filmfragment waarin te zien was hoe een jongen met een verstandelijke beperking iedere dag met de taxi naar zijn werk werd gebracht. Onderweg stelt hij zijn begeleider de vraag waarom hij niet zelf met de bus naar zijn werk kan. Dat zou hij ontzettend graag willen. De begeleider legt de reden uit: We hebben het verschillende keren geprobeerd en je raakt in paniek zodra er zich iets voordoet legt ze uit. Hij blijft het onbegrijpelijk vinden, het maakt hem boos en blijft hem bezighouden. Je voelt de oplopende frustratie. Eenmaal thuis zie je hoe hij vol emotie uitroept “ik mag helemaal niets, ik kan helemaal niets!”
In verschillende reacties geven mensen aan dat je teleurstelling niet altijd kunt voorkomen. Iemand vertelt: Je kan ook niet altijd in woorden uitleggen wat niet haalbaar is. Soms kan iemand dat beter zelf ervaren en brengt een gesprek je niet verder. Tegelijk kun je als begeleider of naaste klaar staan om steun te geven bij het ondervinden van wat hij of zij wel of niet kan. Hoe doe je dat? Hoe kom je op het spoor wat dit alles betekent voor iemand?
Ontdekken wat van betekenis is
Ik denk dat er veel kracht schuilt in goed luisteren en daarvoor de tijd nemen. De jongen die ik zag in het filmfragment voelde zichtbaar frustratie en onmacht. Deze emoties vertellen je iets over de belevingskant. Je kunt iemand laten voelen dat je luistert, hoort en begrijpt wat voor hem of haar belangrijk is. Dat kan even lucht en steun geven.
In de casus van Luuk hoor je ook een stukje levensverhaal terug over wie hij is en wat voor hem belangrijk is. Hij houdt van snelle auto’s en droomt ervan zelf ook chauffeur te zijn, daarbij hoort bij volwassen zijn in zijn beeld ook een rijbewijs. Dit stukje levensverhaal helpt je om niet alleen naar iemand te kijken als cliënt, maar ook naar wie iemand is en wat voor hem of haar belangrijk is. Samen ontdekken waar iemand energie van krijgt. Dat is tegelijk ook een bron om uit te putten in het samen zoeken naar alternatieven als blijkt dat rijlessen echt niet haalbaar zijn.
Stel de 'waarom-vraag'
Ethiek is even stilstaan en nadenken bij wat je doet of juist niet doet. Bij de keuzes in je handelen en vooral ook waarom je die keuzes maakt. Want aan keuzes liggen waarden ten grondslag die belangrijk zijn voor jouw beroepsmatige manier van handelen. Daar sta je niet altijd bij stil. Dat kan ook niet altijd, daar is de tijd vaak niet voor en het hoeft ook niet bij iedere handeling. Toch is het zinvol af en toe even stil te staan bij een situatie. Bekijk die eens beter en stel vragen bij misschien vanzelfsprekend lijkende oplossingen. Wat is goed handelen in dit geval? Wat wijs je af en waarom? Kan het ook anders en beter? Dat is ethiek in de praktijk, nadenken over je doen en laten en de ‘waarom’-vraag stellen.
Lees meer
Deel deze pagina via:
