Dilemma 3: Afwijken van het protocol, mag dat?

Iemand met slikproblemen wil genieten van het eten en dus het liefst klein gesneden voedsel. Maar de kno-arts adviseert gemalen voedsel. Volg je het doktersadvies op, of kom je tegemoet aan de wens van de cliënt? Wat zou jij doen? Waarom kies je voor deze aanpak?

Sta eens stil bij jouw keuze in deze situatie, eerst even los van wat anderen, collega’s, het team en de organisatie vinden. Bedenk daarbij dat er niet één goede keuze is. Wat goed is voor de een is niet altijd goed voor de ander. En professionals kunnen hierover ook verschillend denken en eigen afwegingen hebben om iets te doen of te laten. Je moet je handelingskeuze wel kunnen verantwoorden. Daarom is het goed om na te denken over dit soort keuzes en je af te vragen waarom jij vindt dat jouw aanpak bijdraagt aan goede zorg voor deze cliënt. Bespreek dit ook eens met collega’s en andere betrokkenen.

Casus: doktersadvies opvolgen of de wens van de cliënt?

Karin woont in een zorginstelling voor mensen met een beperking. Ze is een jonge COPD-patiënt (COPD is een longziekte waarbij de longen zijn beschadigd) en heeft nog maar één long. Karin heeft slikproblemen en krijgt daarom op advies van de kno-arts gemalen voedsel te eten. Het risico op verslikken is door het gemalen voedsel aanzienlijk kleiner.

Karin verzet zich hevig tegen het gemalen voedsel. Ze zegt: ‘Als mijn tijd komt, komt God me halen’. Karin is bang dat haar kaakspieren verslappen en het gemalen voedsel een grote invloed heeft op haar spreekvermogen en sociale leven. Ze wil genieten van het eten. Het is een van haar grootste pleziertjes in het leven. Nu kan ze niet meer uit eten gaan of van een broodje hamburger genieten na een uitstapje met haar vriendinnen. Friet met mayonaise wordt gemalen. Karin én haar ouders pleiten voor klein gesneden voedsel.

Wat zou jij doen?

Wat zou jij als begeleider doen in deze situatie? Kies een handelingsoptie:

Ik volg de wens van Karin en haar ouders en geef Karin klein gesneden voedsel. Ze weten wat de risico’s zijn en mogen zelf beslissen.
Ik volg het advies op van de kno-arts. Wel bespreek ik het verzoek met Karin en haar ouders, wijs hen op de risico’s en probeer ze ervan te overtuigen dat dit het beste is.
Ik bespreek het verzoek met Karin en haar ouders en wijs hen nogmaals op de risico’s. Blijven ze bij hun keuze dan volg ik die en krijgt Karin voortaan klein gesneden voedsel. Ik kan mijn beslissing verantwoorden.
Ik bespreek de situatie met mijn collega’s. We bekijken de situatie van alle kanten en wegen af. De uitkomst van dit overleg is doorslaggevend en kan betekenen: vasthouden aan het advies van de arts, een compromis vinden met alle betrokkenen of de wens van Karin en haar ouders volgen.
Anders, namelijk… (formuleer jouw eigen manier van handelen)

Welke keuze je ook maakt, er gaat altijd een visie, wetgeving of een persoonlijke opvatting achter schuil.

Verhelder je dilemma in 4 stappen

Hoe maak je een afgewogen keuze? Deze 4 stappen helpen je op weg:

Verkennen: wat is er aan de hand? Welke handelingsopties zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen?
Onderzoeken: wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke argumenten (waarden, belangen en principes) zijn hier in het spel?
Afwegen: weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg van jouw handeling of het nalaten daarvan voor de cliënt
Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen met het oog op goede zorg.

Bron: L.L.E. Bolt e.a. Ethiek in praktijk, 2010

Reflecteer op je keuze

Heb je optie 2 gekozen? Wat was daarvoor de reden?

Je wilt niet op je geweten hebben dat Karin stikt door niet-gemalen voedsel tijdens jouw dienst.
De kno-arts is de deskundige. Zijn oordeel is beslissend. Je legt dit uit aan Karin en haar ouders en zij zullen zich daarbij neer moeten leggen.
Anders, namelijk…

Ging je voor optie 4? Wat was dan de reden?

Je voelt je onzeker en weet echt niet wat goed is om doen: moet je voor Karin en haar ouders de beslissing nemen om haar te beschermen tegen de risico’s of mogen Karin en haar ouders zelf bepalen wat ze willen met alle risico’s van dien?
Je vindt het belangrijk dat je vanuit een gedeelde visie aan Karin en haar ouders kunt uitleggen hoe jullie als team tot dit voorstel zijn gekomen.
Je voelt je gesteund en steviger in je schoenen staan als collega’s je besluit mee ondersteunen.
Anders, namelijk…

Heb je voor een andere optie gekozen, ga jouw keuze dan na met de vier stappen. Bedenk op welke waarden je jouw opvatting baseert. Welke argumenten en onderliggende waarden zijn voor jou belangrijk? Is dat je persoonlijke visie of een beroepsmatige? Ga na of de onderliggende waarden misschien botsen. Hoe is dat voor de cliënt en zijn familie, zijn dat dezelfde waarden en redenen? Hoe kijken je collega’s hier tegenaan, neem jij een ander standpunt in dan je teamgenoten? Lees in dit blog welke reacties en verschillende gezichtspunten deze casus opriep.

5 handvatten en tips voor een zorgvuldige afweging

Ethische dilemma’s of lastige keuzes ontstaan zodra je in je werk als begeleider niet meteen weet wat goed is om te doen. Moeten wij als zorgprofessionals deze beslissing niet overnemen van Karin en haar ouders, voor haar eigen veiligheid en bestwil? Of mogen zij helemaal zelf bepalen wat en hoe Karin eet, ook al kan dit levensgevaarlijke situaties opleveren? Waar ligt de grens, hoe schat je in wat goed is om te doen en hoe kun je jouw keuze verantwoorden? Deze handvatten helpen je met je keuze.

Download de 5 handvatten en tips voor een zorgvuldige afweging (pdf) onderaan bij downloads.

Downloads