Dilemma 4: mag ik bij jou in bed?

Casus: even knuffelen

Pedro is een vrolijke jongen van 15 jaar met een licht verstandelijke beperking. Hij komt uit een groot en warm gezin van 6 kinderen. Thuis sliep hij vaak met zijn broertje of zusje in 1 bed. Nu woont hij sinds een jaar op de woongroep met 5 andere bewoners.

Pedro heeft het erg naar zijn zin op de groep en heeft leuke contacten met de andere jongens en meiden. Maar ’s nachts zorgt hij voor onrust. Zodra het donker wordt en iedereen naar bed is, zoekt hij de andere bewoners op en kruipt bij een van hen in bed. ‘Even knuffelen’, zegt hij zelf. Een van de meiden bij wie hij vaak in bed kruipt heeft een vriend op een andere woongroep. Die vriend is hier niet blij mee.

Een aantal familieleden van de bewoners en medewerkers vinden dat dit ongewenste gedrag direct moet stoppen. Terwijl Pedro zich van geen kwaad bewust is.

Wat zou jij doen?

Wat zou jij als begeleider doen of adviseren in deze situatie? Kies een optie:

1. Dit is seksueel gedrag. Ik bespreek het met het team en we stellen voor om medicatie toe te dienen om Pedro ’s nachts in het gareel te houden.
2. Ik ga eerst onderzoeken of er echt sprake is van seksueel getint gedrag en bespreek de behoefte van Pedro en de andere bewoners tijdens een familieavond.
3. Dit is seksueel gedrag. Ik bespreek het met het team en we besluiten om Pedro’s slaapkamerdeur ’s nachts op slot te doen.
4. Ik vraag aan de medebewoners wat zij vinden van Pedro’s nachtelijke bezoeken. Misschien vinden zij het helemaal niet erg.
5. Anders, namelijk… (formuleer jouw eigen manier van handelen)

Welke keuze je ook maakt, er zit altijd een visie, wetgeving of een gedachte achter.

Denk na over je keuze

Denk eens na over jouw keuze in deze situatie. Eerst even los van wat anderen vinden. Bedenk daarbij dat er niet 1 goede keuze is. Wat goed is voor de een, is niet altijd goed voor de ander. Professionals kunnen hierover ook verschillend denken. En eigen afwegingen hebben om iets te doen of te laten. Je moet je keuze wel kunnen uitleggen. Daarom is het goed om na te denken over waarom je voor iets kiest. Vraag je af waarom jij vindt dat jouw aanpak bijdraagt aan goede zorg voor deze cliënt. Bespreek dit ook eens met collega’s en andere betrokkenen. 

Maak je dilemma duidelijk in 4 stappen

Hoe maak je een afgewogen keuze? Deze 4 stappen helpen je op weg: 

1. Verkennen: wat is er aan de hand? Welke opties zijn er om hiermee om te gaan? En wie zijn in deze situatie de betrokkenen?
2. Onderzoeken: wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke argumenten (waarden, belangen en standpunten) zijn hierbij betrokken? 
3. Afwegen: weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt. Wat zijn mogelijke gevolgen en voor wie? Wat is het gevolg van jouw actie of van niets doen voor de cliënt?
4. Besluiten: zoek naar de balans tussen alle (morele) betrokkenen. Houd daarbij rekening met goede zorg.

Bron: L.L.E. Bolt e.a. Ethiek in praktijk, 2010

Koos je voor optie 2?

Heb je optie 2 gekozen? Denk dan eens na over waarom je dat deed:

• Ik begrijp dat iedereen opgewonden is over deze ‘incidenten’, maar vraag ik me af of het gedrag van Pedro seksueel getint is. Ik praat er met Pedro over en betrek hier eventueel een deskundige collega bij.
• Ik wil Pedro’s gedrag begrijpen vanuit zijn achtergrond en hoe hij in het leven staat. En dat kunnen uitleggen en bespreken op een familieavond.
• Behoefte aan intimiteit en seksualiteit hoort bij het leven. Hoe we hiermee omgaan bespreken we op een familieavond. Hierbij betrekken we ook degenen waar het over gaat.
• Misschien heeft de bewoner bij wie Pedro in bed stapt er geen probleem mee, maar zijn het vooral de familieleden van bewoners die dit niet willen. Een goed en open gesprek hierover op een familieavond kan helpen bij het zoeken naar een oplossing.
• Anders, namelijk…

Ging je voor optie 3? Wat was daarvoor de reden?

• Ik vind dat dit seksuele gedrag grensoverschrijdend is. Het beschadigt het gevoel van veiligheid en privacy van de andere bewoners. Daarom moeten we maatregelen treffen. De deur van Pedro’s kamer op slot doen werkt het beste.
• Dit is seksueel gedrag en daar moeten we maatregelen voor nemen. Daarom zullen we met het team bespreken hoe we dit het beste kunnen doen. Het op slot doen van Pedro’s kamer vind ik de beste oplossing. 
• Ik vind dat je het probleem kleiner moet maken. Het is simpel en praktisch op te lossen. Het beste voor hem en voor de andere bewoners is dat we ’s nachts de deur op slot doen.
• Anders, namelijk…

Heb je voor een andere optie gekozen, ga jouw keuze dan na met de 4 stappen. Welke redenen en waarden zijn voor jou belangrijk? Zijn dat voor Pedro dezelfde waarden en redenen? Gaan veiligheid en privacy van andere bewoners hier boven de behoefte aan geborgenheid en intimiteit van de cliënt? Moet de cliënt zich schikken naar de norm van de groep of de huisregels? Mag je Pedro’s kamer op slot doen? Wat zegt de wet hier eigenlijk over? Ga eens na hoe jouw collega’s, team of organisatie hier tegenaan kijken. Welke afweging maak je en hoe ga je daarbij te werk?

5 handvatten en tips voor een goede afweging 

Ethische dilemma’s of lastige keuzes ontstaan zodra je in je werk als begeleider niet meteen weet wat goed is om te doen. Moet je bescherming bieden aan medebewoners door iemands behoefte aan intimiteit of seksualiteit aan banden te leggen? En is dat uit te leggen als goede zorg voor alle betrokkenen? Of moet je vanwege goede zorg of kwaliteit van leven juist iemands behoefte aan intimiteit en seksualiteit serieus nemen en er ruimte aan geven? Hoe vind je een oplossing die recht doet aan de wensen, behoeften, belangen en waarden van iedereen?

Ga eens na waar jij de grens trekt tussen grensoverschrijdend seksueel getint gedrag en aanvaardbaar gedrag. En hoe verhoudt die grens zich tot je eigen moraal over intimiteit en seksualiteit? Hoe schat je in wat goed is om te doen en hoe kun je jouw keuze uitleggen? Deze handvatten helpen je bij het maken van een goede keuze. 

Download de 5 handvatten en tips voor een zorgvuldige afweging (pdf) op deze pagina.

Lees meer over ethiek in de zorg

• Handreiking Ethiek in de zorg
• Wat is ethiek in de zorg?