Naar hoofdinhoud Naar footer

Ondersteunen van LVB-cliënten met LifeWise

Gepubliceerd op: 11-06-2024

Laatst bijgewerkt op: 26-06-2024

Werkplekleren is leren op je werk. Dat kan tijdens het werk, bijvoorbeeld door te kijken hoe iemand anders een taak aanpakt. Of door een coach te laten meekijken bij een werksituatie. Maar ook door een cursus of training te volgen. Hieronder vind je een voorbeeld van hoe je het leren kunt inrichten binnen je organisatie.

Hoe ziet de methode er op hoofdlijnen uit? 

De organisaties hebben samen een methodisch kader ontwikkeld voor de begeleiding van cliënten met een licht verstandelijke beperking (LVB) met bijkomende complexe problematiek (LVB+); LifeWise. LifeWise bestaat uit vier pijlers en 16 handvatten, die begeleiders houvast bieden in de dagelijkse praktijk. Om begeleiders te scholen in LifeWise is een leertraject ontwikkeld (reflectietool, e-learning, training en eindopdracht). Na afronding van dit leertraject hebben begeleiders een breed en wetenschappelijk onderbouwd pallet aan mogelijkheden om de doelgroep te begeleiden. Daarbij hebben ze de beschikking over een web app, waarmee ze handvatten en de daarin opgenomen hulpmiddelen altijd bij de hand hebben.

LifeWise maakt het mogelijk om concreet over de vorm en inhoud van de ondersteuning in gesprek te gaan en met elkaar te reflecteren op het handelen. Intervisie vormt een belangrijk onderdeel van het werken met LifeWise. Daarnaast werken de betrokken organisaties met aandachtsfunctionarissen per locatie, die verantwoordelijk zijn voor de implementatie en het verder ontwikkelen van LifeWise op de locatie. De resultaten en de werkwijze worden zowel intern als extern erkend door verwijzers, zoals gemeenten en justitiële partners. 

Kernaspecten van werkplekleren 

  • Directe ondersteuning door een collega op de werkvloer (aandachtsfunctionaris).
  • Tijd- en plaatsonafhankelijk leren (e-learning, performance support in de vorm van een web app).
  • Samen leren (in een groep).

 

Wat is de doelstelling? 

Het hoofddoel van LifeWise is tweeledig: het reduceren van stress bij (jong)volwassenen met LVB+ en het verminderen van handelingsverlegenheid bij begeleiders die werken met deze doelgroep. 

 

Wat is het beoogde resultaat? 

Het beoogde resultaat is dat medewerkers de juiste ondersteuning bieden aan (jong)volwassenen met LVB+ en dat zij daarvoor voldoende handvatten hebben. Door het methodische kader van LifeWise kan de begeleider professioneel kiezen wat de cliënt op dat moment echt nodig heeft. Daarnaast biedt LifeWise een gemeenschappelijk taal voor begeleiders, wat de begeleiding ten goede komt. 

Hoe ziet de opzet eruit? 

Kenmerkend voor de begeleiding van mensen met LVB met bijkomende problematiek is dat geen dag hetzelfde is. Er wordt van de begeleiders een hoge mate van flexibiliteit en creativiteit gevraagd. Dat is soms lastig. Door de toenemende complexiteit van de problematiek en onvoldoende kennis en vaardigheden is er een reëel risico op handelingsverlegenheid. Daarnaast missen begeleiders vaak een duidelijk handelingskader en acteren ze op basis van intuïtie en persoonlijke ervaring. In de praktijk kan dit tot grote verschillen in aanpak, vorm en inhoud van ondersteuning leiden. Bovendien heeft een deel van de professionals geen specifieke opleiding in het werken met deze doelgroep. LifeWise biedt begeleiders een methodisch kader om de cliënt verder te helpen: Van streetwise naar LifeWise. Het kader is opgebouwd uit 16 handvatten, die in vier pijlers (ondersteunings-thema's) zijn ondergebracht: 

  • Verbinden 
  • Inbedden 
  • Stabiliseren 
  • Ontwikkelen 

In de blauwe cirkel zit een taartpunt. Die geeft aan dat de begeleider maar bij een klein deel van het leven van de cliënt betrokken is. In dat kleine deel worden de vier pijlers met handvatten ingezet. Per handvat wordt beschreven welke acties en interventies begeleiders kunnen inzetten en welke hulpmiddelen (checklists, stappenplannen, methodieken, etc.) ze daarbij kunnen gebruiken. 

De begeleider is de motor van het begeleidingstraject aan (jong)volwassenen met LBV+. Om begeleiders te scholen in LifeWise is een blended traject ontwikkeld, bestaande uit: 

  • Een reflectietool. De begeleiders starten met een zelfinschatting. Onderdeel hiervan is de reflectietool. Hierbij maakt de deelnemer eerst zelf de inschatting wat hij/zij al gebruikt van de pijlers. Vervolgens krijgt de deelnemer een aantal vragen over de 16 handvatten waaruit blijkt waar hij/zij daadwerkelijk staat. De deelnemer ziet dan het eindresultaat, afgezet tegen de eigen inschatting.
  • Een training.
  • Een verdiepende e-learning, die inzoomt op de verschillende pijlers en handvatten. De e-learning sluit af met een toets.
  • Een eindopdracht waarbij een vraag van een cliënt als uitgangspunt wordt genomen. De deelnemers gaan daarop LifeWise toepassen: Welke pijlers kunnen worden ingezet en welke handvatten en hulpmiddelen passen daarbij? De deelnemer reflecteert daar tenslotte op.

Dit leertraject duurt acht uur. 

Na afronding van het leertraject hebben begeleiders een breed en wetenschappelijk onderbouwd pallet aan mogelijkheden om de doelgroep te begeleiden. Daarbij hebben ze de beschikking over een web app (voor op de mobiele telefoon, maar ook voor op een laptop), waarmee ze handvatten en de daarin opgenomen hulpmiddelen altijd bij de hand hebben. Door op de handvatten te klikken ziet de begeleider wat er onder verstaan wordt en wordt een aantal hulpmiddelen gepresenteerd, bijvoorbeeld een ‘handreiking gehechtheid’ of een ‘handreiking basisveiligheid’. Dit zijn documenten met theoretische achtergrondinformatie over het betreffende onderwerp of filmpjes over deze onderwerpen. 

Het begrippenkader van LifeWise maakt het mogelijk om concreet over de vorm en inhoud van de ondersteuning in gesprek te gaan, en met elkaar te reflecteren op het handelen. Intervisie vormt een belangrijk onderdeel van het werken met LifeWise. In de praktijk neemt de intervisie soms de vorm aan van casuïstiekbespreking. 

Op de locaties zijn daarnaast aandachtsfunctionarissen aanwezig. De aandachtsfunctionaris is een van de teamleden die ervoor zorgt dat het team zich steeds verder ontwikkelt met behulp van LifeWise en de werkwijze uit LifeWise vasthoudt. Er zijn bijeenkomsten speciaal voor aandachtsfunctionarissen, waarin besproken wordt waar de aandachtsfunctionarissen tegenaan lopen op de werkvloer en welke handvatten zij kunnen inzetten. In de web app zitten ook speciale tools voor de aandachtsfunctionarissen, bijvoorbeeld een filmpje over LifeWise bij een MDO (multidisciplinair overleg). 

Hoe lang wordt de methode al gebruikt? 

LifeWise is in 2018 gelanceerd. 

Hoe vaak wordt de methode gebruikt? 

Bij organisatie 11 zijn er ongeveer 400 medewerkers die werken met de LVB+ doelgroep. Bij organisatie 16 700. Zij zijn allemaal geschoold in het gebruik van LifeWise. Er zijn geen gegevens bekend hoe vaak deze medewerkers de web app gebruiken. 

Wat is de doelgroep? 

LifeWise is bedoeld voor de begeleiding van mensen met een LVB en bijkomende complexe problematiek (LVB+). Het gaat daarbij om 24-uurs begeleiding, dagbesteding, ambulante begeleiding, specialistische begeleiding, trefpunten en gezinsondersteuning.

Wordt er geëvalueerd en wat komt daaruit? 

In 2018 heeft een universitair medisch centrum in Nederland onderzoek gedaan naar de toepassing van LifeWise in de praktijk. Daaruit bleek dat LifeWise voor begeleiders een belangrijk hulpmiddel is in de uitoefening van hun vak. Het wordt ervaren als een kompas dat hen helpt een afweging te maken om ‘het goede te doen’ voor de cliënt. Voorheen koos een begeleider vaak één oplossing en die werd dan uitgevoerd. Nu kijken begeleiders breder en kiezen zij soms andere oplossingen die passender zijn. Daarnaast wordt het feit dat er een gezamenlijk begrippenkader is zeer positief ervaren. Communicatie onderling, maar ook met de cliënt en zijn netwerk, inclusief hulpverleners, wordt daardoor makkelijker. 

Eind 2021 is een wetenschappelijk onderzoek gestart naar de effectiviteit van LifeWise in de praktijk. Dit wordt gefinancierd door het Zorgondersteuningsfonds. Het onderzoek vindt plaats bij organisaties die LifeWise gaan gebruiken, zodat een nulmeting plaats kan vinden bij medewerkers die LifeWise niet gebruiken en daarna een vervolgmeting als zij LifeWise wel gebruiken. Dit onderzoek loopt nog, dus de resultaten zijn nog niet bekend.

 Is de methode wetenschappelijk onderbouwd? 

LifeWise is ontstaan als vervolg op onderzoek door het universitair medisch centrum) voor de betrokken organisaties. Het onderzoek startte in 2016. De praktijk werd daarbij als uitgangspunt genomen: Welke middelen en interventies zetten de medewerkers van beide organisaties in bij de ondersteuning van de groep LVB-cliënten? En hoe doen ze dat? De opvatting was dat cliënten met LVB+ goed werden begeleid bij beide organisaties. Maar als men aan de medewerkers vroeg hoe men dat deed, dan was dat vanuit intuïtie en gevoel. De onderzoeksvraag was: Wat maakt dat we met onze werkwijze resultaten boeken en cliënten aan ons weten te binden? Hoe kunnen we die kennis overdraagbaar maken zodat andere hulpverleners er gebruik van kunnen maken?. Dit onderzoek is tot stand gekomen met behulp van een subsidie van het Zorgondersteuningsfonds[1]

Op dit moment vindt daarnaast onderzoek plaats naar de effectiviteit van LifeWise in de praktijk. 

In vervolg op LifeWise vindt sinds 2021 tevens wetenschappelijk onderzoek plaats naar de begeleiding van mensen met LVB en bijkomende complexe problematiek naar en tijdens werk: JobWise. Centraal staat de vraag wat de succesfactoren zijn die de jobcoaches en werkbegeleiders van beide organisaties inzetten in de toeleiding naar en begeleiding bij betaald werk.

Zie voor meer informatie de website www.lifewiselvb.nl

Wat zijn de benodigde investeringen? 

Als een organisatie LifeWise wil gaan gebruiken, dan moet zij lid worden van de LifeWise Community. Een organisatie betaalt daarvoor een bijdrage. Daarnaast moeten de medewerkers (begeleiders, managers, gedragskundigen) getraind worden. Dat gebeurt door trainers beide organisaties. Hier zijn kosten aan verbonden (naast de verletkosten van de medewerkers die het leertraject volgen). Het leertraject duurt acht uur per medewerker. Tevens moet elke organisatie een projectleider hebben die verantwoordelijk is voor de implementatie van LifeWise in de organisatie. De projectleider kijkt ook de opdrachten na die de medewerkers maken in het leertraject. Daarnaast maakt de projectleider onderdeel uit van de Community, waarbij men met elkaar LifeWise doorontwikkelt, kennis uitwisselt en aan kwaliteitsbewaking doet. 

Welke randvoorwaarden zijn te benoemen? 

De organisatie moet achter het gedachtengoed en de principes van LifeWise staan. Er moet draagvlak zijn om met LifeWise te gaan werken. Daarbij is vooral het management van belang. Als de manager er niet achter staat, dan wordt het voor de begeleiders ook heel lastig om LifeWise toe te passen. Daarnaast is het handig als gebruikers een werktelefoon hebben, zodat de web app daarop geopend kan worden. In de praktijk blijkt dat niet alle gebruikers een werktelefoon hebben en niet iedereen wil de web app op zijn/haar privé-telefoon zetten. De web app is overigens ook op een computer/laptop te raadplegen. 

Welke trainers, coaches of cursussen zijn beschikbaar? 

Er zijn drie verschillende leertrajecten. Er is een leertraject voor managers. Die worden altijd als eerste getraind. In deze training wordt specifiek ingegaan op de rol van de manager en het implementatieplan. Daarnaast is er een leertraject voor gedragsdeskundigen, met specifieke aandacht voor de rol van gedragsdeskundigen en een leertraject voor begeleiders. Samen hebben de organisaties zeven trainers. De trainers werken allemaal in het primaire proces en doen dit trainerswerk als neventaak. Men vindt het belangrijk dat de trainers met de voeten in de klei staan. Als een organisatie LifeWise gaat gebruiken, krijgt zij ondersteuning via een consultatietraject door een accountmanager van een van beide organisaties.

Wat zijn voordelen van de methode? 

LifeWise helpt de begeleider overzicht te creëren en prioriteiten te stellen in de soms grote hoeveelheid zaken die met of voor de cliënt opgepakt moeten worden. Onder welke pijlers vallen de afspraken en doelen waar door of met de cliënt aan gewerkt moet worden? Welke pijlers hebben nu prioriteit? Waar gaan we nu op inzetten? Doordat alle directe collega’s van beide organisaties, van verschillende disciplines, ook geschoold zijn in LifeWise, spreekt men dezelfde taal en wordt gezamenlijk gekeken wat ieders rol is in het behalen van de doelen en afspraken met of over de cliënt. Daarnaast kunnen begeleiders door LifeWise hun werkwijze beter op schrift stellen. Daar wordt tegenwoordig veel om gevraagd. De web app is daarbij een handig hulpmiddel, dat op de mobiele telefoon altijd bij de hand is. Aan de hand van de web app kan de begeleider de LifeWise-bril nog meer opzetten als hij/zij in gesprek gaat met ketenpartners, en ze zo gericht vragen stellen of antwoorden geven. De begeleiders weten door LifeWise goed waar ze mee bezig zijn en kunnen daardoor richting cliënt duidelijk zijn. 

Wat zijn nadelen van de methode? 

Er zijn geen nadelen te benoemen. 

Waar is men het meest trots op bij het toepassen van de methode? 

De organisaties zijn er trots op dat inzichtelijk is gemaakt wat begeleiders richting cliënten met LVB+ doen en dat dit in een kader is geplaatst. Want de begeleiding van deze doelgroep is moeilijk. Daarnaast zijn de organisaties er trots op dat er een oplossing is gevonden waarmee de begeleiders op de werkplek kunnen leren (web app en intervisie).

Wat zijn verbetermogelijkheden? 

Het zou fijn zijn als de trainers wat meer tijd zouden hebben, zodat ze ook de aandachts-functionarissen beter zouden kunnen ondersteunen. Daarnaast zou de e-learning nog wat verbeterd kunnen worden. Er staan nu opdrachten in waar eigenlijk niet zo veel mee gedaan wordt in de praktijk. Tenslotte zouden onderzoeksresultaten uit het onderzoek uit 2018 meer verwerkt kunnen worden in het leertraject. Na de training is het van belang direct in te zetten op implementatie in de dagelijkse praktijk. Soms hebben managers en teams ondersteuning nodig bij die implementatie. Het inzetten van implementatiecoaches die op maat kunnen kijken wat het team nodig heeft zou hieraan kunnen bijdragen. Dit gebeurt nu nog niet. 

Wordt de methode ook elders toegepast? Op welke schaal? 

Er maken naast de betrokken organisaties inmiddels vijf andere organisaties gebruik van LifeWise. 

Suggesties voor andere organisaties die aan de slag willen met deze methode

Als je als organisatie aan de slag gaat met LifeWise, houd het dan levend. Ga er regelmatig over met elkaar in gesprek, op alle lagen van de organisatie. De aandachtsfunctionarissen zijn hierbij heel belangrijk.

[1] Lifewise is een methodisch kader voor de begeleiding van mensen met een licht verstandelijke beperking; in een tweetal Nederlandstalige publicaties beschreven:

 Aanvullend materiaal

LifeWise in de praktijk bij …

LifeWise in de praktijk bij …


Bron

Cordaan (in samenwerking met Middin)

Deel deze pagina via: