Lichttherapie

Door verminderde blootstelling aan daglicht kan iemand sombere of depressieve symptomen krijgen. Lichttherapie vult het tekort aan daglicht aan door gebruik te maken van een speciale lichtlamp. Er wordt niet direct in de lamp gekeken en schadelijk UV-licht wordt gefilterd. Lichttherapie kan in de algemene bevolking zowel seizoensgebonden als niet-seizoensgebonden depressieve klachten verminderen.

Informatie voor alle betrokkenen

Naast uitgebreide informatie voor de behandelaar is informatie voor alle betrokkenen te vinden in de handreiking. Denk aan een visuele samenvatting, een signaleringsplan en de belangrijkste onderzoekresultaten.

Download de handreiking onderaan de pagina.

Lichttherapie voor volwassenen met een verstandelijke beperking en depressie

Uit het onderzoek is gebleken dat de depressieve klachten ook verminderen dankzij lichttherapie bij volwassenen met een verstandelijke beperking. Recent is onderzocht of lichttherapie ook een werkzame behandeling kan zijn voor volwassenen met een verstandelijke beperking en depressieve klachten. Uit een eerste verkennende studie bleek dat lichttherapie goed toepasbaar is bij mensen met een verstandelijke beperking, ook wanneer er sprake is van een (zeer) ernstige beperking en/of gedragsproblemen.

Lees meer via Goud Onbeperkt Gezond

Veelgestelde vragen

Wat zijn de kenmerken van ouderen met VB?

‘Verstandelijke beperkingen worden gekenmerkt door significante beperkingen zowel in het intellectuele functioneren als in het adaptieve gedrag met betrekking tot conceptuele, sociale en praktische vaardigheden. Deze beperkingen zijn ontstaan voor de leeftijd van 18 jaar.’

Waar vind ik informatie over ouderen met verstandelijke beperkingen als het gaat om dementie, angst en depressie en andere gezondheidsproblemen?

Op het Kennisplein Gehandicaptensector vind je op deze pagina antwoord op veelgestelde vragen over:

dementie
angst en depressie
slechthorendheid en slechtziendheid
pijn
slapen
mondzorg
slikproblemen
diabetes
bewegen
vallen
palliatieve zorg
respijtzorg
sociale interactie
ondersteuningsplannen
dagbesteding
participatie
informele zorg

Wat zijn niveaus van verstandelijke beperkingen?

De mate van verstandelijke beperkingen wordt niet alleen uitgedrukt in een IQ (intelligentiequotiënt), maar wordt vaak ook vergeleken met de ontwikkelingsleeftijd van normaal begaafde kinderen (zie onderstaande tabel). Bijvoorbeeld: mensen met zeer ernstige verstandelijke beperkingen hebben een lager IQ dan 20. Dat is vergelijkbaar met een ontwikkelingsleeftijd van 0 tot 2 jaar. Mensen met lichte verstandelijke beperkingen hebben een IQ tussen 50 en 70; vergelijkbaar met een ontwikkelingsleeftijd van 7 tot 12 jaar.

Tabel: Indelingen in de mate van verstandelijke handicap, IQ en ontwikkelingsleeftijd

Niveau van verstandelijke beperkingen IQ Ontwikkelingsleeftijd

Zeer ernstig tot 20-25 0 tot ±2 jaar

Ernstig 20-25 tot 35-40 ±2 tot 4 à 5 jaar

Matig 35-40 tot 50-55 4 à 5 tot 7 à 8 jaar

Licht 50-55 tot 70 7 à 8 tot ±12 jaar

Zeer licht / zwakbegaafd / laagbegaafd 70-85 ±12 tot ±16 jaar

Het is belangrijk om te beseffen dat volwassen mensen met VB geen kinderen meer zijn. Ze moeten dan ook niet als zodanig worden benaderd. Ze hebben al decennia met ervaringen achter de rug waarin ze zich een beeld hebben gevormd van de wereld. Hun ervaringen kleuren hun leven en hebben het gekleurd. Mensen met VB bezien de wereld niet meer als kinderen, maar functioneren wel op een vergelijkbaar denkniveau.

Wat is de definitie van ouderen met VB?

Mensen met verstandelijke beperkingen hebben verhoogde kwetsbaarheid. Hoe ernstiger de verstandelijke beperkingen, hoe jonger zij kwetsbaarder worden en hoe eerder zij als ouderen worden gezien. De volgende regels gelden:

mensen met (zeer) lichte verstandelijke beperkingen: 65 jaar en ouder;
mensen met matige verstandelijke beperkingen: 50 jaar en ouder;
mensen met (zeer) ernstige verstandelijke beperkingen: 40 jaar en ouder;
mensen met het Downsyndroom -ongeacht het niveau van verstandelijke beperkingen: 40 jaar en ouder;
mensen van wie het niveau van de verstandelijke beperkingen niet bekend is: 50 jaar en ouder.

Wat is de levensverwachting van mensen met verstandelijke beperkingen?

Mensen met VB hebben een lagere levensverwachting dan mensen in de algemene bevolking. Uit onderzoeken blijkt dat zij tussen 6 en 20 jaar korter leven.

Ook geldt: hoe ernstiger de mate van verstandelijke beperkingen, hoe lager de levensverwachting.

Hoeveel ouderen met VB zijn er in Nederland?

Hoeveel ouderen met VB er precies in Nederland zijn niet bekend. Zo ontbreekt bijvoorbeeld informatie over ouderen met VB die geen professionele ondersteuning op grond van hun hun verstandelijke beperkingen ontvangen.

Wel zijn gegevens bekend over ouderen met een zorgprofiel met verstandelijke beperkingen als grondslag. Zo’n VG-zorgprofiel beschrijft hun zorgbehoeften (VG1 t/m VG8). Er geldt: hoe hoger het VG-nummer, hoe groter de zorgbehoeften. VG6 en VG7 betreft mensen met moeilijk verstaanbaar gedrag; VG8 betreft mensen die volledige verzorging en verpleging nodig hebben.

In 2018 hadden iets meer dan 73000 mensen een indicatie voor een VG-zorgprofiel. Van hen was 44% 50 jaar of ouder. Ruim een kwart (ruim 20000 personen) was tussen 50 en 64 jaar oud, 16% (bijna 12000 personen) was 65-plus, 9% (bijna 6800 personen) was 70 jaar of ouder.

Ruim de helft van de cliënten binnen de zorgintensieve profielen (VG4, VG5 en VG8) is de leeftijd van 50 gepasseerd, tot zelfs tweederde bij VG5.

Wat zijn subgroepen ouderen met VB?

Er worden vijf doelgroepen ouderen met VB onderscheiden:

vitale ouderen (ouderen die in min of meer goede gezondheid oud worden)
ouderen met moeilijk verstaanbaar gedrag (ouderen die gedrag vertonen dat schadelijk voor henzelf en/of anderen is)
ouderen met ernstige meervoudige beperkingen (ouderen met (zeer) ernstige verstandelijke en lichamelijke beperkingen)
ouderen met psychogeriatrische problematiek (ouderen met problemen die worden veroorzaakt door beperkingen van de geestelijke vermogens op hogere leeftijd (meestal dementie))
ouderen met ernstige lichamelijke beperkingen (ouderen met ernstige en/of veel lichamelijke beperkingen dat zij forse beperkingen ervaren in hun kwaliteit van bestaan).

Wat zijn de domeinen kwaliteit van bestaan?

Kwaliteit van bestaan wordt onderverdeeld in onderstaande gebieden:

Welbevinden:

emotioneel welbevinden
lichamelijk welbevinden
materieel welbevinden

Onafhankelijkheid:

zelfbepaling
persoonlijke ontwikkeling

Sociale participatie:

interpersoonlijke relaties
sociale inclusie
rechten

Dit geldt voor alle mensen. Echter, de prioriteit van deze gebieden kan variëren tussen bijvoorbeeld leeftijdsgroepen, leefomstandigheden en mate van gezondheid. Voor mensen met verstandelijke beperkingen gelden deze variaties in prioriteiten uiteraard ook. Voor de doelgroepen ouderen is dit toegelicht op deze pagina.

Wat zijn de specifieke karakteristieken van ouderen met VB?

Mensen met VB zijn al van jongs af aan kwetsbaarder dan mensen zonder VB. Zij hebben -in het algemeen- meer aandoeningen en hoger medicatiegebruik. Meer informatie vind je binnen het thema Gezondheid.

Mede daardoor heeft het verouderingsproces van mensen met VB bijzondere karakteristieken. Bij hen komen -ook in het algemeen- lichamelijke en psychische aandoeningen meer voor dan toen zij jong waren. Deze aandoeningen komen bovendien voor op relatief jonge leeftijd. Hierdoor nemen hun vaardigheden af en daarmee hun draagkracht en veerkracht. Zij zijn dus extra kwetsbaar. Ouderen hebben bovendien specifieke, leeftijdgerelateerde levensvragen (onder andere ten aanzien van zingeving en eindigheid, omgaan met rouw- en verlieservaringen). Eveneens zijn er veranderingen in de aard en omvang van hun sociale netwerk. De ondersteuning die mensen met verstandelijke beperkingen nodig hebben verandert dus met het ouder worden.

In de leidraad Oud en Gelukkig wordt dit verder uitgelicht. Lees ook de visie op ondersteuning van ouderen met VB.

Ik ben op zoek naar specialistische zorg voor ouderen met VB. Bij welke organisaties vind ik meer informatie?

Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) - voor complexe zorgvragen
Centrum voor Verstandelijke beperking en Psychiatrie - voor diagnose en behandeling
Nederlandse Vereniging voor Autisme - voor informatie over autisme in combinatie met VB
Downpoli voor volwassenen (18+) - voor een overzicht van de Downpoli's
NVAVG - Arts Verstandelijk Gehandicapten (AVG)