Soorten rust en tips voor jou en je cliënt
Gepubliceerd op: 27-05-2025
Laatst bijgewerkt op: 27-05-2025
In de afgelopen jaren is er steeds meer aandacht gekomen voor een gezond slaap- en waakritme. Het belang hiervan voor een gezond leven wordt steeds groter. Ook in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking groeit de aandacht voor bijvoorbeeld 24-uurs zorg en ontstaan er richtlijnen. In dit artikel lees je tips over goede slaaphygiëne en verschillende soorten van rust. Deze kennis kan je helpen in je dagelijkse werk met cliënten die moeite hebben met het vinden van rust of voldoende slapen.
Een gezond slaap- en waakritme
Om goed te kunnen slapen, weten we, dat het van belang is, dat je er een gezonde slaaphygiëne op nahoudt. Onder slaaphygiëne worden alle acties verstaan die je helpen een goed slaap-en waakritme te verkrijgen. Zo weten we allemaal nu wel dat je ’s nachts een duistere kamer moet hebben en overdag zoveel mogelijk daglicht. En iedereen begrijpt dat beweging goed is en dat je gezond moet eten en drinken.
Herstel
Het doel van slaap is herstel op fysiek en mentaal niveau. Als we slapen, vinden er veel verschillende processen plaats in ons brein en in ons lichaam. Eigenlijk is het een soort ‘groot onderhoud’ dat 's nachts plaatsvindt. In de slaap, verwerken we opgedane ervaringen, er vindt vernieuwing van cellen plaats en komen we tot herstel.
Om goed te kunnen slapen, moeten we dus voldoen aan diverse (slaaphygiëne) voorwaarden. Eén van die voorwaardes is het ‘op tijd afschakelen’ en een goede balans vinden tussen inspanning en ontspanning overdag. Om dit te kunnen doen, zul je overdag regelmatig rustmomenten moeten inbouwen.
Maar hoe doe je dat dan?
7 soorten rust
Dr. Saundra Dalton Smith heeft op een rij gezet welke rustgebieden er zoal bestaan. Zij stelt ook, dat op ál deze zeven gebieden je je rust zou moeten pakken om zo gezond mogelijk te kunnen blijven functioneren.
De zeven rustgebieden zijn:
- Fysieke rust: Slapen, powernaps doen, yoga, massage, rekken en strekken, rustige bewegingen en ademhalingsoefeningen
- Mentale rust: Mindfulness, meditatie, je hoofd stil maken, je kunnen concentreren, muziek luisteren en stil zijn
- Sensorische rust: Stoppen met prikkels (geen social media, gamen of gebruik van telefoon), stilte, de natuur opzoeken, prikkelarme ruimte opzoeken
- Emotionele rust: Regie hebben over je dag, je tijd, je leven, 'nee' mogen zeggen, je gerespecteerd voelen, je mogen uitspreken en overzicht bewaren
- Creatieve rust: Tijd maken om te creëren of iets te maken, genieten van dingen die je mooi vindt, een opgeruimde leefomgeving en schoonheid ervaren
- Sociale rust: Geen mensen om je heen, in je eigen bubbel mogen zijn, tijd voor jezelf, je omringen met mensen die je echt wíl zien, geen verplichtingen en stoppen met negatieve relaties
- Spirituele rust: Zinvolheid ervaren, je geliefd voelen, je hart volgen, eerlijk kunnen zijn naar jezelf, je dromen vervullen en vrede
Lang leve de rust!
Als je voor jezelf eens kijkt naar de zeven soorten rust. Zijn er dan gebieden waar je veel of juist weinig aandacht aan besteedt? Het kan helpen om per deelgebied eens te kijken hoe dit nu voor jezelf zit. Waar vind je onvoldoende rust en waar zit het juist wel goed.
En hoe zit dat bij je cliënten? Hoe zit het bijvoorbeeld met hun sociale of sensorische rust? Hoe ervaren zij zinvolheid? Zet je met je collega's op alle gebieden wel even goed in? En wat zou je morgen al kunnen doen om meer rust te krijgen voor jezelf en je cliënten?
Oefeningen voor rust
Soms kun je heel snel en eenvoudig rustmomenten inbouwen. Dit kun je ook makkelijk samen met je cliënten doen. Kijk maar eens naar deze kleine oefening over fysieke en mentale rust:
- Ga zitten in je stoel. Hou je ogen open. Wat ervaar je?
- Doe nu eens hetzelfde maar ditmaal met je ogen dicht. Voelt dit anders?
- Ga nu eens liggen op je bed met je ogen dicht. Is dat anders dan wanneer je zit?
- Misschien voel je van alles, misschien juist bijna geen verschil.
Feit is, is dat je lichaam en brein wél direct anders reageren. Er blijkt dan ook een groot verschil te zijn tussen rusten met je ogen dicht of rusten met je ogen open.
Rusten met je ogen dicht, zorgt voor een vertraging van je hartslag, daling van de bloeddruk en bovendien vertragen je hersengolven (de zogenaamde alfagolven), waardoor je tot diepere ontspanning komt. Dit treedt al snel na het ogen dichtdoen in en wordt versterkt als je een liggende houding aanneemt.
Ga je echter rusten met je ogen ópen, dan vertraag je wel je beweging, maar produceert je brein nog steeds betagolven, je spant je spieren meer aan en je bloeddruk en ademhaling vertragen minder. Je blijft een soort van actief.
Op je drukke (werk)dag, kan het helpen om even dit soort mini rustmomenten in te bouwen. Al doe je dit maar op het toilet, het maakt niet uit.
Even je ogen dicht.
Powernap of Sleutelslaapje
het is nóg beter om een powernap van enkele minuten in te bouwen voor je cliënt of voor jezelf. Veel werkgevers faciliteren dit ook al! Een powernap geeft je brein een boost. Het is wel belangrijk dit niet langer dan 15 tot 20 minuten te doen om te voorkomen dat je in de diepere slaapfases terecht komt. Een makkelijke powernap-oefening kan de volgende zijn;
- Ga lekker zitten (liefst met je benen omhoog) of liggen op bed.
- In je hand houd je je sleutelbos losjes vast, je laat je arm over de rand van je stoel of bed hangen met de sleutelbos erin.
- Doe je ogen dicht.
- Op het moment dat je volledig ontspant, valt de sleutelbos op de grond en ben je weer wakker.
- Dit is al voldoende om je snel verkwikt te voelen!
Het zal in het begin misschien even wennen zijn, maar eenmaal gewend, is dit een fijne en simpele manier om te resetten en gezond te blijven tijdens je dag.
