Rouw en mensen met een verstandelijke beperking
Laatst bijgewerkt op: 12-05-2025
Het overlijden van dierbaren heeft voor mensen met een verstandelijke beperking, net als voor ieder ander, emotionele gevolgen. Hoe begeleid je dit op de juiste manier?
Om goed te kunnen rouwen en het gemis een plaats te geven is het belangrijk dat je cliënt betrokken wordt bij het overlijden van een dierbare. Het is nodig om goed afscheid te kunnen nemen en op een eigen manier te mogen rouwen.
Hoe ondersteun je het best bij rouw?
Hoe ondersteun je iemand met een verstandelijke beperking als hij iemand verliest? Hoogleraar Manu Keirse geeft tips:
- Luisteren, aanwezig zijn met heel je lijf, goed kijken en niet oordelen of advies geven.
- Geef correcte informatie, hoe moeilijk het ook is.
- Omring je cliënt met warmte en genegenheid.
- Bewaar de herinneringen aan de dierbare levendig.
- Betrek cliënten in het regelen van het afscheid en bij de uitvaartrituelen.
- Medicaliseer verdriet niet, anti-depressiva zijn daar niet voor bedoeld.
- Ook al is het emotioneel voor ouders, bereid kinderen voor op hun dood.
Video 'ik ben Thomas en ik ga dood'
Casus oudere cliënt
Een huisgenoot van mevrouw Gerards is plotseling overleden. Mevrouw vraagt of zij de stereotoren van de overledene mag hebben en of de geplande barbecue wel doorgaat. Begeleiders hebben veel moeite met deze houding van mevrouw Gerards. Hoe kan ik te weten komen wat cliënten begrijpen van verlies en dood en hun manier van reageren?
Casus cliënt met EMB
De moeder van Manon is plotseling overleden. Wie gaat het haar vertellen, zal ze het begrijpen? Wat kunnen we doen om haar te betrekken bij de afscheidsrituelen?
Informatie over ondersteuning bij rouwverwerking
We zetten informatie en producten op een rij die kunnen helpen bij het ondersteunen bij rouw- en verliesverwerking.
Artikelen en links
- Website van Steffie over de dood
- Digitale Rouwkoffer
- Landelijk Steunpunt Rouw
- Netwerk Palliatieve Zorg
- "Een leerzame zondagmiddag op het kerkhof"
- "Rouw bij een verstandelijke beperking" op uitvaart.nl
Boeken en publicaties over rouw en verlies
- ‘Ik mis je zo’ bestaat uit twee onderdelen: een handboek en een werkmap. In het handboek krijg je als begeleider uitgelegd hoe te handelen bij rouw en verdriet. Voor de rouwenden zelf is er een werkboek dat na afloop dient als herinneringsboek aan de overledene. Bij het boek worden stickers geleverd met pictogrammen en foto’s.
Achter de rouw, Sofie Sergeant
- Achter de rouw is een doos met 8 illustraties die de dialoog over rouw kunnen ondersteunen. Elke illustratie belicht de effecten van rouw, op telkens een ander domein van kwaliteit van leven.
Dood en sterven in het leven van mensen met een verstandelijke handicap, Erik Bosch
- In dit boek wordt met praktische, herkenbare voorbeelden ingegaan op de beleving van mensen met een verstandelijke handicap die met dood en sterven te maken krijgen.
- Het egeltje Jelte denkt nog vaak aan zijn vader, die is ‘verdwenen in het verkeer’. In de hoop hem terug te vinden steekt hij ’s nachts stiekem de gevaarlijke, grote weg over.
Moet ik nu huilen?, Martine F. Delfos en Riet Fiddelaers-Jaspers
- Boek over rouw bij kinderen en jongeren met een stoornis binnen het autismespectrum.
Verstandelijke beperking en rouw, 80 tips
- Rouwtherapeut Leoniek van der Maarel en gedragsdeskundige Karina Knijnenburg geven in de gids tachtig tips om je cliënt zo goed mogelijk te begeleiden in een moeilijke periode.
Memospel: Vergeet-niet-me-verdrietjes
- Met dit spel kunnen cliënten op een speelse manier en in een veilige omgeving praten over sterven, de dood, begraven/cremeren en rouwen. Zo kunnen ze zich een beetje voorbereiden op het verlies en de uitvaart van een dierbare.
- Oma en Fien hebben een bijzondere band: ze eten samen taartjes, verkleden zich en spelen het liefst ‘indiaantje’. Maar op een dag kan oma de weg naar huis niet meer vinden. Ze heeft dementie, en de dokter kan niets voor oma doen.
Onderbouwing bruikbaarheid tool voor oudere cliënten
Research based. Kennis op basis van onderzoek.
Beoordeling producten over rouw:
- Over 'Kun je uit de hemel vallen?': ‘Bruikbaar document. Fundament goed. Gericht op ernstige en matige verstandelijke beperkingen. Leesbaarheid goed.’ Bron: Bundel Opleiden en Leren ouder wordende cliënt in de gehandicaptenzorg; pag 9. (zie Downloads)
- Over 'Kwijt!': ‘De kracht van dit boekje is dat het verlieservaringen niet uitsluitend koppelt aan de dood. Dit boek moet vooral daar worden gebruikt waar mensen met een verstandelijke beperking in een verliessituatie verkeren.' (recensie over Kwijt!)
Onderbouwing bruikbaarheid boek voor cliënten met EMB
Practice based. Kennis op basis van praktijkervaringen.