Wat is onvrijwillige zorg?

Gepubliceerd op: 02-03-2022

Laatst bijgewerkt op: 13-07-2023

De Wet zorg en dwang (Wzd) geldt sinds 1 januari 2020. Deze wet moet onvrijwillige zorg voor mensen met een verstandelijke beperking of dementie zoveel mogelijk voorkomen. Op deze pagina lees je meer over de Wzd en onvrijwillige zorg.

Wanneer mag je onvrijwillige zorg toepassen?

De Wzd gaat uit van de regel 'Nee, tenzij'. Dat betekent dat onvrijwillige zorg of vrijheidsbeperking normaal gesproken niet mag, tenzij er ernstig nadeel is. Verderop in dit artikel lees je wat ernstig nadeel precies inhoudt.

Wat valt er onder onvrijwillige zorg?

We hebben het over onvrijwillige zorg als een cliënt of de vertegenwoordiger niet instemt met zorg. Of als een cliënt zich tegen zorg verzet. Het gaat hierbij dan om de volgende maatregelen of handelingen:

vocht, voeding of medicatie toedienen, medische handelingen en therapeutische maatregelen;
bewegingsvrijheid beperken, dus bepalen waar de cliënt heen mag (ook fixatie);
de cliënt afzonderen van anderen in een aparte ruimte (ook separatie);
toezicht houden op de cliënt (ook toezichthoudende domotica);
kleding of het lichaam van de cliënt onderzoeken;
de woon- of verblijfsruimte van de cliënt doorzoeken op drugs en op gevaarlijke voorwerpen;
de cliënt controleren op drugs;
bepalen wat de cliënt wel en niet mag doen;
de cliënt minder recht geven op bezoek.

Wat is ernstig nadeel?

Volgens de Wzd mag onvrijwillige zorg alleen bij ernstig nadeel. Maar wanneer is dat? Er is ernstig nadeel in de volgende situaties:

De cliënt brengt zichzelf of anderen in levensgevaar.
De cliënt brengt ernstig lichamelijk letsel toe.
De cliënt brengt ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade toe.
De cliënt of een ander raakt verwaarloosd of krijgt problemen in de samenleving.
De veiligheid van de cliënt is in gevaar.
De cliënt roept met hinderlijk gedrag de agressie van anderen op.
De algemene veiligheid van personen of spullen is in gevaar.

Kwaliteitseisen voor onvrijwillige zorg

Bij onvrijwillige zorg moet je voor de kwaliteit van zorg voldoen aan de volgende eisen:

Je hebt de situatie geanalyseerd.
Je hebt voor de maatregel of het alternatief overlegd met de cliënt, de omgeving, de betrokken deskundigen en andere zorgprofessionals van relevante disciplines.
Je hebt gezocht naar alternatieven voor de onvrijwillige zorg. Dit kun je ook aantonen.
De maatregelen (alternatieven) voldoen aan de eisen van proportionaliteit, subsidiariteit en effectiviteit.
- Proportionaliteit: De maatregel staat in redelijke verhouding tot het doel van de toepassing.
- Subsidiariteit: De minst ingrijpende maatregel wordt ingezet.
- Effectiviteit: Het middel moet het beoogde doel bereiken en niet langer duren dan noodzakelijk.
Er zijn acties ondernomen om herhaling te voorkomen. Ook wordt de maatregel geëvalueerd. Zware maatregelen of maatregelen bij kinderen worden sneller geëvalueerd;
Er staan een rapportage en verantwoording van de onvrijwillige zorg in het ondersteuningsplan.

Lees meer over de Wet zorg en dwang

Terug naar de vorige pagina

Deel deze pagina via:

Stel je vraag aan

Janneke Stegink

Soort

Achtergrond, Checklist

Taal

Nederlands

Auteur

Tamara Streng, Lilly Wijnbergen

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Wil je op de hoogte blijven van het laatste nieuws en de handigste tips en tools voor de gehandicaptenzorg? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief en ontvang direct de tool ‘Wegwijzer: Aan de slag met het sociale netwerk’.

Schrijf je nu in!