Wet zorg en dwang
Laatst bijgewerkt op: 12-05-2025
De nieuwe Wet zorg en dwang (Wzd) geldt vanaf 1 januari 2020. Het doel van deze wet is dat onvrijwillige zorg bij mensen met een verstandelijke beperking zo veel mogelijk wordt voorkomen. Zo beschermt Wzd de vrijheid van de cliënt om het eigen leven in te richten.
Deze Wzd heeft de Wet Bopz vervangen. De Wet zorg en dwang geldt niet alleen in instellingen, maar ook in de thuissituatie, op dagbesteding en in kleinschalige woonvormen. Met deze drie punten kun je in elk geval rekening houden:
- je hebt aandacht voor het recht op vrijheid van de cliënt
- je verleent zorg waar de cliënt mee instemt
- je zet alleen onvrijwillige zorg in na overleg en als het echt niet anders kan
Onvrijwillige zorg
De Wet zorg en dwang heeft als doel cliënten met een verstandelijke beperking of dementie te beschermen tegen de nadelen van onvrijwillige zorg. Het uitgangspunt van de Wet zorg en dwang is 'Nee, tenzij'. Dat wil zeggen dat onvrijwillige zorg, zoals het in deze wet heet, in principe níet mag worden toegepast, tenzij er sprake is van 'ernstig nadeel' Onvrijwillige zorg is een allerlaatste optie en wordt omschreven als: zorg waarmee de cliënt of zijn vertegenwoordiger niet instemt en zorg waarmee de vertegenwoordiger heeft ingestemd maar waartegen de cliënt zich verzet.
Stappenplan Wet zorg en dwang
Het stappenplan helpt bij een zorgvuldige afweging bij het toepassen van onvrijwillige zorg. Het doorlopen van het stappenplan is verplicht als: de afgesproken zorg in het zorgplan niet meer voldoet en onvrijwillige zorg waartegen de cliënt of cliëntvertegenwoordiger zich verzet, wordt overwogen. Of als het gaat om een van de volgende drie vormen van zorg voor wilsonbekwame cliënten, ook al heeft de vertegenwoordiger er mee ingestemd:
- Medicatie die het gedrag of de bewegingsvrijheid beïnvloedt en niet volgens de professionele richtlijnen wordt voorgeschreven
- Beperking van de bewegingsvrijheid door bijvoorbeeld fixatie
- Insluiting
Lees meer over het Stappenplan Wet zorg en dwang
Het stappenplan Wzd is gebaseerd op het stappenplan uit de Handreiking ‘Wzd voor zorgaanbieders’ van ActiZ en VGN.
Het ondersteuningsplan en Wzd
Het ondersteuningsplan wordt z.s.m., maar uiterlijk binnen 6 weken na start van de zorg opgesteld. De Wet zorg en dwang stelt eisen aan het opstellen van een zorgplan voor cliënten met een verstandelijke beperking die professionele zorg krijgen:
- Het ondersteuningsplan houdt zoveel mogelijk rekening met de wensen van de cliënt. Als dat niet mogelijk is, laat de zorgverantwoordelijke de cliënt en/of zijn vertegenwoordiger schriftelijk en onderbouwd weten waarom niet
- De zorgverantwoordelijke bespreekt het ondersteuningsplan met de cliënt
Als je cliënt of zijn vertegenwoordiger de maatregelen goedkeurt, kun je deze als zorg in het ondersteuningsplan opnemen. Wanneer er niet wordt ingestemd met de zorg zoals beschreven in het ondersteuningsplan, of wanneer de cliënt of de vertegenwoordiger zich verzet tijdens de uitvoering? Dan is er sprake van onvrijwilige zorg en wordt het stappenplan doorlopen, inclusief de bijbehorende registratie.
Nieuwsbrief Wet zorg en dwang
Laat je inspireren en ontvang periodiek het laatste nieuws, praktische tools, inzichtrijke blogs, inspirerende praktijkvoorbeelden en nuttige kennisproducten.
Meer informatie over de wet
- Heb je vragen over onvrijwillige zorg? Op informatiepuntwzd.nl vind je informatie over de Wet zorg en dwang.
- Op de website dwangindezorg.nl vind je informatie over de Wet zorg en dwang van de Rijksoverheid.
- In de Brochure Wet zorg en dwang (pdf) wordt de Wzd in eenvoudige taal uitgelegd voor mensen met een verstandelijke beperking en hun naasten. Er is ook een poster in eenvoudige taal (pdf). Zie 'Downloads'.
- Ga naar de leermodule Steffie