Het nieuwe leren: dat doen medewerkers samen met cliënten en naasten

Gehandicaptenzorgorganisatie Ons Tweede Thuis ontwikkelde een leerlandschapsessie om samen met cliënten, naasten en medewerkers in kaart te brengen hoe zij leren. Van en met elkaar. Daarbij hebben zij juist ook aandacht voor informeel leren. ‘De kunst is om dat vuurtje in mensen aan te wakkeren.’

'Voor goed vakmanschap in de gehandicaptenzorg, is het belangrijk dat medewerkers kunnen blijven leren en reflecteren’, vertelt hr-adviseur Martine Lakerveld. ‘De neiging is al snel om voor medewerkers te gaan bedenken hoe zij kunnen leren. Terwijl je dat veel beter met elkaar kunt doen. Dus open het gesprek aangaan. Daar hebben we een leerlandschapsessie voor georganiseerd.’ En met succes. ‘De bijeenkomst duurde van 16 tot 19 uur in de avond en toch bleven mensen nog even hangen om na te praten. Daar word je als begeleider van de sessie erg blij van.’

‘Informeel leren heeft veel meer effect’

Martine: ‘Tijdens de leerlandschapsessie hebben we samen gekeken hoe we met elkaar willen leren en welke onderwerpen belangrijk zijn. Daarin is ook aandacht voor informeel leren. Leren van gesprekken met collega’s bijvoorbeeld. Of van gesprekken en activiteiten met cliënten. Uit onderzoek blijkt dat als je een training volgt, je maar zo’n twintig procent van het geleerde in de praktijk brengt. Terwijl informeel leren op de werkvloer veel meer effect heeft. Informeel leren betekent leren van alles wat je doet. Belangrijk hierbij is dat het je bewust maakt van wat je onbewust leert, bijvoorbeeld door te reflecteren. De kunst daarbij is om reflectie echt onderdeel te maken van het dagelijks werk.’

‘Medewerkers ontdekken spelenderwijs hun voorkeur in leerstijl’

‘Daarbij stimuleren we medewerkers ook om na te denken hoe ze leren’, vertelt Susan Keunen, projectleider van het team beleid en kwaliteit. ‘De één zoekt bijvoorbeeld graag dingen op internet. De ander vertrekt juist vanuit de ervaring. En weer een ander is juist ingesteld op dingen horen en dan begrijpen. De kunst is dan om op die verschillende leerstijlen ook iets aan te bieden. Wij hebben bijvoorbeeld een strippenkaart ontwikkeld. Hier staan opties op zoals een e-learning volgen, een werkbezoek plannen, of intervisie volgen. Medewerkers kunnen hun voorkeur in leerstijl zo spelenderwijs ontdekken. Zo worden zij nog meer eigenaar van hun ontwikkelproces.’

Wie vond jij inspirerend en waarom?

Het is daarnaast belangrijk om aan te sluiten bij de intrinsieke motivatie van mensen. Susan: ‘Bij de leerlandschapsessie hebben we bijvoorbeeld gevraagd aan medewerkers wat inspirerende personen zijn in hun levens. Bijvoorbeeld die leraar geschiedenis, waardoor je geschiedenis zo leuk vond. Wat waren dan de elementen in die persoon die ervoor zorgden dat je geïnspireerd was of gemotiveerd raakte? Zo krijg je inzicht in hoe iemand leert.’

Creatieve oefeningen genereren meer ideeën

Wat zijn andere elementen die goed werken bij leren? Martine: ‘Het werkt ook goed om de minder gebruikte kant van het brein aan het werk te zetten. Bijvoorbeeld met associatie-oefeningen of door even met elkaar te gaan staan in plaats van te blijven zitten. Wanneer je zo’n leerlandschapsessie creatief inricht, ontstaan er veel meer ideeën. Meer dan dat je aan iemand zou vragen per mail: “Schrijf vier of vijf dingen op die jij nodig hebt om te leren.” Daarnaast is het belangrijk om de opdrachten kort en snel te doen. Want zodra mensen te veel gaan nadenken, gaat de creativiteit eruit.’

Leervonkje aanwakkeren

Ook blijft het belangrijk om cliënten, ervaringsdeskundigen en naasten te betrekken. Martine: ‘We hebben zo snel de neiging om voor anderen te denken wat goed is. Daarom is het belangrijk dat naasten en cliënten aanwezig zijn, of dat je bij hen de check doet of bepaalde ideeën kloppen.’ Ook kan het helpen om ambassadeurs voor leren op locaties te hebben. Susan: ‘Iemand die kan roepen: “Hé, merk je nu dat je iets anders doet dan vorige week.” Zo wakker je dat leervonkje ook weer even aan.’

Meer informatie

Tips voor een optimale leercultuur

Maak gebruik van een opzet voor een leerlandschapsessie van Ons Tweede Thuis. Dat bestand is te downloaden onderaan de pagina bij Downloads.
Ga met elkaar het gesprek aan over hoe je samen wilt leren. Betrek daarbij ook ervaringsdeskundigen, cliënten en naasten.
Heb juist ook aandacht voor informeel leren.
Maak reflectie echt onderdeel van het dagelijks werk.
Sluit aan bij waar medewerkers blij en geïnspireerd van raken.
Bied medewerkers verschillende leermogelijkheden aan, zodat zij hun voorkeurstijl kunnen ontdekken en gebruiken. Bijvoorbeeld de bloem-associatie .
Zorg voor oefeningen die de andere kant van het brein aanspreken. Bijvoorbeeld de bloem-associatie.
Maak leren leuk en inspirerend. Sluit aan bij de intrinsieke motivatie van mensen.
Betrek de raad van bestuur. Het is belangrijk dat zij echt geloven in deze manier van werken en daarvoor aandacht, tijd en middelen ter beschikking stellen.
Deel kleine successen in de organisatie. Bijvoorbeeld door verhalen te publiceren op intranet. Wanneer iets in het ene team heeft gewerkt, gaan andere teams dat ook sneller doen.
Stel ambassadeurs voor leren aan op verschillende locaties.

Leerboekje en Ganzenbordspel

Het boekje ‘Vitamine D(riehoek)’ zit vol met verschillende opdrachten ontwikkeld bij Ons Tweede Thuis. Het is een boekje om te gaan doen, te ervaren en te leren. Vol met inspirerende, prikkelende en creatieve opdrachten. Professionals, verwanten en mensen met een beperking gaan samen aan de slag. Door te doen ga je elkaar en elkaars kijk op situaties nog beter leren kennen. Zo werk je nog beter samen te werken aan persoonsgerichte zorg.

We hebben al eerder het Ganzenbord ontwikkeld. Dit helpt medewerkers om het thema vrijheidsvergroting en onvrijwillige zorg voor de Wet zorg en dwang (Wzd) bespreekbaar te maken. Ook leer je zo elkaars perspectief kennen. Dit soort producten maakt het leren leuk en inspirerend en zorgt dat er een leerklimaat ontstaat in de driehoek tussen medewerkers, cliënten en naasten. Zo dragen we allemaal bij aan persoonsgerichte zorg, omdat het doorlopend vraagt om reflectie. Samen leren en samenwerken aan betere zorg gaat bij Ons Tweede Thuis hand in hand.’

Over Begeleiding à la carte

Deze aanpak is ontwikkeld in het vernieuwingstraject Begeleiding à la carte van Volwaardig leven [2019-2021) van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Zorgaanbieders werkten aan hun eigen aanpak voor vernieuwing van persoonsgerichte zorg in de gehandicaptensector.

Lees meer

Downloads