Begrepen worden
Niet begrepen worden is voor niemand prettig. Ook geeft het geen goed gevoel als je de ander niet goed begrijpt. Wat kun je doen als iemand onbegrepen gedrag heeft? Doordat cliënten moeite hebben met het signaleren van spanning of stress, raken ze sneller ontregeld. Zorgverleners merken dit doordat cliënten zich daardoor anders gaan uiten (bijvoorbeeld in zichzelf terugtrekken, huilen, of schreeuwen). Vaak wordt dit ook onbegrepen gedrag, probleemgedrag, of moeilijk verstaanbaar gedrag genoemd.
Mensen met een verstandelijke beperking zijn afhankelijker van anderen om hun emoties te reguleren. Cliënten, zorgverleners en familie kunnen beter leren omgaan met dit gedrag door beter te begrijpen waar het vandaan komt en emoties te leren herkennen. Door emoties te signaleren, worden ze in staat gesteld anders te reageren. Cliënten zouden geholpen zijn spanning of stress zélf te leren signaleren. Als ze vervolgens weten welke keuzes ze hebben, helpt dat in het behouden van eigen regie.
De ondersteuningsvraag als vertrekpunt
Eef Rasing, orthopedagoog Pluryn in zijn boek ‘Gewoon kijken. Gewoon doen. Gewoon leven.’: ‘Spreken we over mensen met een lichte verstandelijke beperking met ernstige gedragsproblemen? Of over mensen met een lichte verstandelijke beperking met een intensieve ondersteuningsvraag? Schrijven we (probleem-) gedrag volledig toe aan de persoon in kwestie, of speelt de omgeving ook een rol in het vertoonde gedrag? En zo ja, welke rol dan? Wat zijn dan de ondersteuningsvragen en wat betekent dit voor de manier en mate van ondersteuning?’
Zo zijn we op zoek gegaan naar technologieën die cliënten kunnen helpen bij hun ondersteuningsvraag. Onduidelijkheid en onverwachte situaties kunnen niet altijd voorkomen worden in het dagelijkse leven. Bijvoorbeeld: Een cliënt zou opgehaald worden door zijn broer om samen naar de tandarts te gaan. Maar de broer is al 15 minuten te laat. Vragen als: ‘Komt hij nog?’ ‘Hoe lang duurt het dan?’ ‘Komt hij niet meer?’ ‘Moet ik dan maar niet naar de tandarts? Of moet ik op eigen gelegenheid gaan?’, komen vaak niet in de cliënt op. Het is dan alleen maar pure stress of zelfs paniek: ‘Mijn broer is er niet!’
Dan is het fijn als de cliënt de stress herkent en weet wat hij kan doen om de spanning te verminderen, zonder tussenkomst van de begeleiding. Het gaat om het leren omgaan met gevoelens en emoties, zodat cliënten de vrijheid voelen om zelfstandig dingen te doen. Het is voor iedereen fijn als de spanning kan afnemen om escalatie te voorkomen, voor zowel de cliënt zelf, als voor de mantelzorgers, medecliënten, medewerkers en familie. Een escalatie betekent wellicht dat je meer gezien wordt, maar nog niet dat je beter wordt begrepen.
Ondersteunende technologie bij omgaan met spanning
Bij cliënten met een lichte verstandelijke beperking kan technologie helpen om zélf beter spanning te signaleren en te leren daarmee om te gaan. Zo krijgt de cliënt de mogelijkheid om zijn/haar stressniveau bij te houden en leert daarbij manieren om de stress te verminderen of anders te hanteren. Dit is onder te verdelen in enerzijds het ondersteunen van cliënten met zelfbeoordeling, bijvoorbeeld: “Ik kan op mijn apparaat aangeven dat ik last heb van stress. Ik herken stress bij mijzelf en ik begrijp waardoor ik stress heb.”
Het is niet voor iedere cliënt mogelijk om zelf inzicht te krijgen in zijn stress-signalen. En niet iedereen kan zichzelf goed uitdrukken in woorden om te vertellen hoe hij of zij zich voelt. Bij cliënten met een ernstige meervoudige beperking biedt technologie kansen. Zo zijn er technologieën die diverse lichamelijke tekenen van spanning of ‘arousal’ kunnen meten, onder andere met behulp van huidgeleiding of hartslag. Het vertalen van deze lichamelijke metingen naar een betekenis voor de cliënt staat echter nog in de kinderschoenen. Want: betekent een hogere hartslag dat iemand blij of juist boos is? Ook laagdrempelige technologie kan helpen. Bijvoorbeeld een kennisapp die ouders, begeleiders en vrijwilligers van iemand met EMB helpt om eerder de vaak kleine signalen op te pikken en te begrijpen. Dit soort technologie levert informatie op waarmee beter aangesloten kan worden bij de ondersteuningsvragen van cliënten.
Meer eigen regie
Zoals uit deze ondersteuningsvraag blijkt, gaat het er bij veel cliënten om meer eigen regie te hebben. Ze willen leren om zelf om te gaan met emoties en gedragsuitingen, zodat ze zelfstandiger kunnen zijn. Binnen het thema ‘Begrepen worden en omgaan met spanning’ gaan we aan de slag met deze ondersteuningsvraag en onderzoeken we welke technologieën hierbij aan kunnen sluiten. En hoe je deze samen met cliënten, familie en zorgverleners duurzaam kunt implementeren in de organisatie.
Praktijkverhalen
Probleemgedrag: 'Technologie kan inzicht geven'
Kan technologie helpen in de ondersteuning van mensen met onbegrepen gedrag? De adviseurs van de Innovatie-impuls Gehandicaptenzorg voerden daarvoor gesprekken met het Centrum voor Consultatie en Expertise.
Doorontwikkeling app SignaLEREN: Samen kom je verder
In het kader van de Innovatie-Impuls, uitgevoerd door Vilans en Academy Het Dorp, heeft er een vervolg-pilot op de app SignaLEREN plaatsgevonden waarmee de zelfredzaamheid van cliënten wordt bevorderd.
Doorontwikkeling SignaLEREN.
Lees ook:
- Ipse de Bruggen test app voor zelfregulatie spanning cliënten
- Ipse de Bruggen voert app SignaLEREN in
De Haardstee
SignaLeren app bij de Haardstee
Binnen de Innovatie-impuls werkt De Haardstee aan het verminderen van stress en meer eigen regie van cliënten met de SignaLeren app. SignaLeringsCoaches Coriena en Zoe van De Haardstee vertellen tijdens een interview over wat het gebruik van de app betekent voor hun cliënten.
Bron: Verhalen van De Haardstee
De Haardstee wil cliënten ondersteunen in eigen regie
'We willen in kaart brengen hoe technologie de zelfredzaamheid van onze cliënten kan versterken door veel stress bij ze weg te nemen.'
De Haardstee: zorgvuldige stappen in de Innovatie-impuls
Het gaat niet om het middel, het gaat om de vraag waar de cliënt mee geholpen is.